Əlüstü – vaxt baxımından gecikmiş, gec olan, təxirə salınmış deməkdir. Adətən, gözlənilən vaxtdan gec baş verən hadisələr, əməllər üçün işlədilir. Məişətdə və ədəbi əsərlərdə geniş istifadə olunur.
Antonimlər:
Vaxtında
Vaxtında sözü əlüstünün tam əksidir və hansısa hadisənin, əməlin gözlənilən vaxtda, gecikmədən baş verməsini bildirir. Həm məişətdə, həm də rəsmi yazı üslubunda istifadə olunur. Məsələn, işə vaxtında gəlmək, vaxtında çatdırılma, vaxtında ödəniş kimi ifadələr işlədilir. Əlüstü ilə müqayisədə müsbət konnotasiyaya malikdir.
Nümunə: O, həmişə işə vaxtında gəlirdi.
Tez
Tez sözü də əlüstünün antonimi kimi qəbul edilə bilər, çünki əlüstü gecikməni, tez isə sürəti bildirir. Lakin, “tez” “əlüstü” ilə tam sinonim deyildir. “Tez” hərəkətin sürətini ifadə edərkən, “əlüstü” məlum vaxtdan gecikmiş hadisəni ifadə edir. Tez, bir hərəkətin sürətini və ya vaxtın qısalığını bildirsə də, "əlüstü" zaman kəsiyində gecikməni bildirir. Bu baxımdan, “tez” əlüstünün sinonimi deyil, ancak müəyyən kontekstlərdə onun antonimi kimi çıxış edə bilər.
Nümunə: O, işini tez bitirdi, amma yenə də əlüstü gəldi.
Dərhal
Dərhal sözü vaxt baxımından heç bir gecikmə olmadan, anında baş verən hadisəni ifadə edir. "Əlüstü" ilə tam əks mənaya malikdir. Rəsmi və qeyri-rəsmi yazı üslubunda istifadə oluna bilər.
Nümunə: Yardımına dərhal ehtiyacım var, əlüstü gəlmə.
Məhəmmədhəsən əlüstü girdi həyətə. (C.Məmmədquluzadə)
Bəli, Klara xanım, gecdir, çox gecdir. (C.Əmirov)