Əzazillik – həddən artıq qəddarlıq, amansızlıq, rəhmsizlik, mərhəmətsizlik, qəddarlıq, zalımlıq kimi təzahür edən mənfi bir xüsusiyyətdir. Bu anlayış əsasən insan davranışlarını, xüsusilə də güc və hakimiyyətdən sui-istifadəni ifadə edir. Əzazillik, ədalətsizlik və insafsızlığın açıq təzahürüdür və tez-tez zülm və əzabla əlaqələndirilir.
Antonimlər:
İnsaflılıq
İnsaflılıq əzazilliyin əksinə düşən bir anlayışdır. İnsaflılıq ədalət, mərhəmət, rəhmlilik, mülayimlik və insanlıq hisslərinin üstünlük təşkil etdiyi davranışı ifadə edir. İnsaflı insan ədalətə riayət edir, başqalarının hisslərinə hörmət edir və zülm etmir. İnsaflılıq həm məişətdə, həm də ictimai həyatda, həm də ədəbi əsərlərdə müsbət bir xüsusiyyət kimi təqdim edilir.
Yunis öz insaflılığı ilə insanı heyran edir.
Mərhəmətlilik
Mərhəmətlilik də əzazilliyin antonimidir. Mərhəmətlilik, kədərlərinə, çətinliklərinə görə başqalarına kömək etmək istəyi, onlara qarşı anlayışlı və həssas olmağı ifadə edir. Mərhəmətlilik, əzazillikdən fərqli olaraq, insanın müsbət keyfiyyətlərindən biridir və həm gündəlik həyatda, həm də ədəbi əsərlərdə tez-tez rast gəlinir. Mərhəmətli insan başqalarının ağrılarını hiss edir və onlara kömək etməyə çalışır.
Mülayimlik
Mülayimlik, həddən artıq sərtlik və qəddarlıqdan uzaq, sakit, yumşaq, nəzakətli davranışı bildirir. Əzazilliyin əksi olaraq mülayimlik sakitlik, tolerantlıq və anlayışlılıq əsasında qurulur. Bu keyfiyyət həm fərdi münasibətlərdə, həm də ictimai həyatda müsbət qiymətləndirilir.
Rəhmlilik
Rəhmlilik, əzazilliyin tam əksidir. Rəhmlilik, kimsənin kədərini, əzabını, çətinliyini görüb ona kömək etmək, onu bağışlamaq istəyi, əzabına son qoymağa çalışmaqdır. Rəhmlilik, xüsusilə də dini və əxlaqi kontekstlərdə önəmli rol oynayır. Rəhmli insan başqalarının səhvlərini bağışlamağa meyllidir və onlara ikinci şans verməyə hazırdır.
Ədalətlilik
Ədalətlilik, əzazilliyin əksinə olaraq hər kəsə haqqını vermək, haqsızlığa yol verməmək, qanunlara və prinsiplərə əməl etmək deməkdir. Ədalətli insan hər kəsə bərabər yanaşır və heç kimə ayrıseçkilik etmir. Ədalətlilik həm hüquq, həm də əxlaq sahələrində vacib bir anlayışdır.
Sabiq milyonerin arvadı Nərmin onun əzazilliyini görəndə üsyan edib deyir ki, dövlətlilər amansız və mürüvvətsizdirlər (M.Hüseyn).