Qalxmaq: Yuxarı doğru hərəkət etmək, ayağa durmaq, ucalmaq, yüksəlmək mənalarını verir. Fərqli kontekstlərdə müxtəlif antonimlərlə əvəz oluna bilər.
Antonimlər:
Qalxmaq – Düşmək: Bu antonim cütü əsasən fiziki hərəkəti ifadə edir. "Qalxmaq" yuxarıya doğru hərəkəti, "düşmək" isə aşağıya doğru hərəkəti bildirir. Həm məişət dilində, həm də ədəbiyyatda geniş istifadə olunur.
Kərim dayı cəld yuxarı qalxdı (M.İbrahimov);
– Yoxdur, xanım, yoxdur! – deyib cəld geri döndü və həyətə düşdü (M.İbrahimov).
Qalxmaq – Sərilmək: "Qalxmaq" aktiv hərəkəti, "sərilmək" isə passiv, bəzən isə məcburi bir şəkildə yerə yıxılmanı ifadə edir. Əsasən məişət və ədəbi dilçilikdə istifadə olunur.
Günəş yavaş-yavaş qalxırdı (S.S.Axundov);
Arvad yerə sərildi (S.Vəliyev).
Qalxmaq – Yıxılmaq: Bu antonim cütü də fiziki hərəkəti ifadə edir, lakin "yıxılmaq" daha çox nəzarətsiz və gözlənilməz bir şəkildə yerə düşməni ifadə edir. Həm məişət dilində, həm də ədəbiyyatda rast gəlinir.
Fəhlələr qayıqdan düşüb buruğa qalxdılar (M.Hüseyn);
Yıxıldı şah palıd, qopdu xan çinar; Daşlar bir-birinə dəyib apardı (H.Hüseynzadə).