Qartlaşmaq – yaşlanmaq, qocalmaq, köhnəlmək deməkdir. Bu söz insanlara, heyvanlara, əşyalara və hətta proseslərə aid edilə bilər. İnsanların qartlaşması bioloji proseslərlə əlaqədardır və fiziki, psixi dəyişikliklərlə müşayiət olunur. Əşyaların qartlaşması isə istifadə nəticəsində aşınma və köhnəlmə ilə əlaqədardır. Qartlaşmaq sözü həm də məcazi mənada istifadə oluna bilər, məsələn, bir sistemin və ya təşkilatın köhnəlməsi, inkişafdan geri qalması üçün də istifadə olunur.
Antonimlər:
Cavanlaşmaq: Qartlaşmağın əksinə olaraq, cavanlaşmaq gəncləşmək, yeniləşmək, canlanmaq mənasını verir. Bu söz əsasən insanlar üçün istifadə olunsa da, məcazi mənada digər obyektlər üçün də istifadə oluna bilər. Məsələn, bir şəhərin yeniləşməsi, bir təşkilatın modernləşməsi cavanlaşma kimi qəbul edilə bilər. Ədəbiyyatda cavanlaşma mövzusu çox işlənmişdir, əsərlərdə qəhrəmanın daxili və ya xarici yeniləşməsi təsvir olunur.
Gəncləşmək: Qartlaşmağın antonimi olan gəncləşmək, cavanlaşmaq kimi, bioloji və ya məcazi mənada istifadə oluna bilər. Bioloji mənada, insanın yaşının azalması, fiziki və psixi sağlamlığının yaxşılaşması deməkdir. Məcazi mənada isə bir sistemin, prosesin yeniləşməsi, müasirləşməsi mənasını verir. Gəncləşmək sözü daha çox gəncliyə aid fiziki və psixoloji keyfiyyətlərin bərpası kimi qəbul olunur.
Yeniləşmək: Qartlaşmaq termini ilə əks mənada istifadə olunan yeniləşmək, köhnənin əvəzinə yeni halın gəlməsi, təzələnmə deməkdir. Bu, həm maddi, həm də mənəvi sahələrdə baş verə bilər. Məsələn, bir binanın təmiri və yenidən qurulması, bir sistemin modernləşdirilməsi, bir insanın həyat görüşünün dəyişməsi yeniləşmə kimi qiymətləndirilə bilər. Yeniləşmək termini daha geniş tətbiq sahəsinə malikdir və müxtəlif kontekstlərdə istifadə olunur.