Sabitləşmək – hər hansı bir vəziyyətdə, formada və ya mövqedə dəyişmədən qalmaq, möhkəmlənmək, durğun vəziyyətə keçmək deməkdir. Bu termin müxtəlif sahələrdə, o cümlədən dilçilikdə, fiziki hadisələrin təsvirində və ictimai həyatda istifadə olunur.
Antonimlər:
Sərbəstlənəmək
Sərbəstlənəmək – sabitləşməyin əksidir. Bu, bir vəziyyətdən, məhdudiyyətdən azad olmaq, hərəkət etmək, dəyişmək qabiliyyətinə sahib olmaq deməkdir. Dilçilikdə bu termin, məsələn, söz birləşmələrinin və ya qrammatik quruluşların inkişafı və dəyişməsi kontekstində istifadə olunur. Fiziki hadisələrdə isə, məsələn, sərbəst hərəkət edən cisimlər, sərbəst enerji və s. kimi mənalarda istifadə olunur. Məişətdə isə kimsənin həbsdən azad olması, borclarından azad olması və s. kimi hallarda işlənir.
Misal: Tərkibdən kənarda sözlər sərbəstlənərək öz müstəqil mənalarını qoruyurlar.
Sabit birləşmələr dilin tarixi və inkişafı prosesində yaranır və sabitləşir.
Bu misalda “sabitləşir” sözü “sərbəstlənmir” mənasını da ehtiva edir.
Dəyişmək
Dəyişmək – sabitliyin əksi olaraq, bir vəziyyətdən digərinə keçmək, forma, vəziyyət, keyfiyyət, miqdar və s. baxımından fərqlənmək deməkdir. Bu, həm fiziki, həm də mənəvi hadisələrə aid ola bilər. Dilçilikdə sözlərin mənasının, qrammatik quruluşların dəyişməsi haqqında danışarkən də istifadə olunur.
Misal: Hava şəraiti tez-tez dəyişir, buna görə də planlar dəyişdirilməlidir.
Təkamül etmək
Təkamül etmək - sabit qalmaq əvəzinə, tədricən inkişaf edərək, mürəkkəbləşərək, yeni xüsusiyyətlər qazanaraq dəyişmək deməkdir. Bu termin ümumiyyətlə biologiya, texnologiya və sosial sistemlərin inkişafını təsvir etmək üçün istifadə olunur. Dilçilikdə dilin inkişaf prosesini təsvir etmək üçün də istifadə olunur.
Misal: İnsan beyninin təkamülü əsrlər boyu davam edən prosesdir.