Zirəklik ağıl, düşüncə sürəti, qərar vermə qabiliyyəti, uzaqgörənlik və həssaslıq kimi keyfiyyətləri özündə birləşdirən bir xüsusiyyətdir. Bu, insanın çətin vəziyyətlərdə düzgün həll yolu tapmaq, problemləri tez və effektiv şəkildə həll etmək bacarığını əks etdirir. Zirəklik həm də strateji düşünmə, planlama və təşəbbüskarlıqla bağlıdır.
Antonimlər:
Maymaqlıq
Maymaqlıq zirəkliyin tam əksidir. Bu, düşüncədə yavaşlıq, qərar vermədə çətinlik, uzaqgörənliyin olmaması, səhv hərəkətlər etmək meyli və ətraf mühitə uyğunlaşma çətinliyi ilə xarakterizə olunur. Maymaqlıq insanın həm gündəlik həyatda, həm də peşəkar fəaliyyətində problemlərlə üzləşməsinə səbəb olur. Maymaqlıq tez-tez səhv qərarların verilməsi və nəticədə uğursuzluqla nəticələnir. Məsələn, strateji planlamada maymaqlıq ciddi maliyyə itkilərinə səbəb ola bilər. Maymaqlıq həm ədəbiyyatda, həm də məişətdə geniş istifadə olunur.
“Sənin maymaqlığın ucundan biz ələ keçdik (“Ulduz”).”
Axmaqlıq
Axmaqlıq, maymaqlığın daha ağır forması olaraq qəbul edilə bilər. O, düşüncə qabiliyyətinin zəifliyi, ağılsızlıq, düşünməmək və mənasız hərəkətlər etmək kimi xüsusiyyətləri ilə səciyyələnir. Axmaqlıq, maymaqlıqdan fərqli olaraq, daha çox ağıl zəifliyi ilə əlaqələndirilir. Ədəbiyyatda axmaqlıq tez-tez satirik məqsədlərlə istifadə olunur, personajların gülünc davranışlarını əks etdirir. Məişətdə isə axmaqlıq əsasən səhv davranışları və qərarları ifadə edir.
Savadsızlıq
Savadsızlıq, zirəkliklə əlaqədar antonim kimi daha çox biliyin və bacarığın olmaması mənasında istifadə olunur. Bu, təhsil çatışmazlığı, məlumat azlığı və ya müəyyən sahələrdə bilik və bacarıqların olmaması deməkdir. Savadsızlıq mütləq maymaqlıq və ya axmaqlıq demək deyil, ancaq zirəkliyin inkişafı üçün əsas olan biliyin olmamasını göstərir. Savadsızlıq sosial-iqtisadi problemlərlə sıx bağlıdır və həm fərdi, həm də ictimai səviyyədə mənfi təsirlərə səbəb olur. Ədəbiyyatda savadsızlıq personajın xarakteristikası olaraq istifadə olunur.
“Öz zirəkliyi və qoçaqlığı ilə Şuşa qalasında məşhurlaşır (“Qaçaq Nəbi”).”