Böyümək felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə “həcmcə və ya miqdarca artmaq, genişlənmək” deyil, daha zəngin və çoxşaxəlidir. Bu, canlı və cansız varlıqlara aid olaraq müxtəlif kontekstlərdə istifadə olunan bir sözdür.
Birincisi, fiziki böyümə vardır. Bu, canlı orqanizmlərin (bitki, heyvan, insan) ölçülərinin artması, hüceyrələrinin çoxalması və inkişaf etməsi deməkdir. Məsələn, “uşaq böyüyüb, hündür boy atıb” deyəndə fiziki böyümədən söhbət gedir. Bu, yalnız hündürlükdə deyil, həm də çəkidə, əzələ kütləsində və s. artımı əhatə edir. Həmçinin, şişlərin böyüməsi, kristalların böyüməsi kimi cansız varlıqların ölçülərinin artması da bu mənaya daxildir. Mikroskopik müşahidədə mikrobun böyüdülməsi isə onun görüntüsünün, yəni ölçüsünün artırılmasını ifadə edir.
İkincisi, miqdari böyümə vardır. Bu, bir şeyin miqdarının artması mənasını verir. Məsələn, “şəhər əhalisi böyüyür”, “şirkətin gəliri böyüyür”, “kitabxanadakı kitabların sayı böyüyür” ifadələrində miqdari artım nəzərdə tutulur. Bu mənada böyümə, kəmiyyət artımını ifadə edir.
Üçüncüsü, metaforik böyümə vardır. Bu, fiziki və ya miqdari artımdan daha geniş bir məna kəsb edir. Məsələn, “təcrübə ilə onun bacarığı böyüyür”, “şəhərin əhəmiyyəti böyüyür”, “vətənpərvərlik hissi böyüyür” kimi ifadələrdə böyümə, inkişaf, artım, güclənmə, genişlənmə kimi mənaları özündə ehtiva edir. Bu mənada böyümə, keyfiyyət dəyişikliyini də əhatə edə bilər.
Beləliklə, “böyümək” felinin mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir və sadəcə “artmaq”dan daha çox şey ifadə edir. O, həm fiziki, həm miqdari, həm də metaforik mənaları özündə birləşdirən zəngin bir sözdür.