Despotluq sözü, Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində despotizm sözünün ikinci mənası kimi izah olunur. Lakin bu izah kifayət qədər geniş deyil. Despotluq, sadəcə bir siyasi sistem deyil, həm də bir düşüncə tərzi, bir davranış formasıdır. Mütləq hakimiyyətə malik olan bir şəxsin və ya qrupun öz iradəsini, istəyini digərlərinin iradəsi üzərində qoyması, onların hüquq və azadlıqlarını məhdudlaşdırması, özbaşınalıq və zülm ilə idarə etməsi kimi geniş bir məna kəsb edir.
Tarix boyu despotluq müxtəlif formalarda özünü göstərib. Mütləq monarxiyalar, diktaturalar, totalitar rejimlər despotluğun müxtəlif təcəssümləridir. Bu rejimlərdə hakimiyyət mərkəzləşmişdir, əhalinin siyasi iştirakı məhduddur, insan haqları pozulur, qanunsuzluq və zorakılıq geniş yayılıb. Despotluğun əsas xüsusiyyətlərindən biri də, hakimiyyətdə olanların özünü xalqdan üstün tutması, hər hansı bir məsuliyyətin olmaması və ya çox məhdud olmasıdır.
Maraqlı bir məqam odur ki, despotluq yalnız siyasi kontekstdə deyil, həm də şəxsi münasibətlərdə özünü göstərə bilər. Məsələn, ailədə, iş yerində, hətta dostluq münasibətlərində belə, bir şəxsin digərlərinə qarşı despotluq göstərməsi halları müşahidə olunur. Bu, hakimiyyət istəyi, özbaşınalıq, başqalarının fikirlərinə hörmətsizlik və onlara nəzarət etmək arzusundan qaynaqlanır. Belə hallarda despotluq, psixoloji təzyiq və manipulyasiya vasitələri ilə özünü göstərir.
Yekun olaraq, despotluq anlayışı sadəcə bir siyasi sistem deyil, özbaşınalığın, ədalətsizliyin və zülmün müxtəlif təzahürlərini əhatə edən, həm siyasi, həm də sosial həyatın bir çox sahəsində özünü göstərən geniş bir fenomendir. Onun tarixi kökləri dərindir və müasir dövrdə də öz aktuallığını qoruyub saxlayır.