izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Dəxalət (ər. دخلت - daxalat) sözü köhnə Azərbaycan dilində işlədilən bir termin olub, "işə qarışma", "müdaxilə etmə" mənalarını ifadə edir. Bu, sadəcə olaraq bir hadisəyə və ya başqa birinin işinə istənmədən qarışmaq deyil, həm də bu qarışmanın müəyyən bir təsiri, hətta nəticəsi ola biləcəyini nəzərdə tutur. Belə ki, dəxalət hər zaman passiv bir müdaxilə deyil, bəzən fəal və hətta təsir qüvvəsinə malik bir müdaxilə ola bilər.

Sözün kökünə nəzər salsaq, ərəb dilindən gəldiyini görürük. "Daxalat" feli "daxil olmaq" mənasını daşıyır. Lakin Azərbaycan dilindəki kontekstdə bu "daxil olmaq" yalnız fiziki mənada deyil, həm də bir prosesə, vəziyyətə, və ya başqa birinin fəaliyyətinə "daxil olmaq", yəni qarışmaq, müdaxilə etmək kimi qəbul edilir.

“Dəxalət etmək” ifadəsi, müasir dilçiliyə daha uyğun olaraq, "qarışmaq" və ya "müdaxilə etmək" kimi ifadələrlə əvəz oluna bilər. Lakin köhnə mətnlərdə və ya klassik ədəbiyyat nümunələrində rast gəlindiyi zaman, bu sözün özünəməxsus tarixi və mədəni çalarlarını əks etdirən incə bir anlamı olduğunu unutmaq olmaz. Məsələn, hər hansı bir dövlət işinə edilən dəxalətin əhəmiyyəti adi bir qarışmadan fərqlənir; daha çox ciddi və hətta siyasi bir çaları ola bilər.

Misal olaraq verilən "Dəccal da edir cümlə işə indi dəxalət; Qanun adı dill..." misalında, dəxalətin qanunsuzluğunu və qarışmanın ümumi qaydalara zidd olduğunu göstərir. Bu, sözün sadəcə “qarışma” mənasından daha çox şey ifadə etdiyini, həm də əməlin qanunsuz və ya qəbuledilməz olduğunu göstərdiyini vurğulayır.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz