Göz-qulaq: Bu ifadə, diqqətli və həssas olmağı, ətrafdakılara nəzarət etməyi, hadisələri izləməyi və təhlil etməyi bildirən bir metaforik ifadədir. Sadəcə "baxmaq" və ya "nəzarət etmək"dən daha çox mənaya malikdir. "Göz-qulaq olmaq" həm gözlərin, həm də qulaqların aktiv şəkildə iştirakını, yəni həm görmə, həm də eşitmə qabiliyyətlərinin tam səfərbərliyini tələb edir. Bu, passiv müşahidə deyil, aktiv və diqqətli bir izləmə prosesidir.
İfadənin mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilsə də, əsas mahiyyət dəyişmir: diqqətlilik, nəzarət, həssaslıq. Məsələn, "uşaqdan göz-qulaq ol" ifadəsi, uşağın hərəkətlərinə, davranışlarına, ehtiyaclarına qarşı diqqətli və həssas olmağı, onunla daim əlaqədə olmağı, ehtimal olunan təhlükələrdən qorumalı olmağı bildirir.
Hacı Muraddan gələn "Sənin işin odur ki, göz-qulaq olasan" misalında isə vəzifənin ciddi və məsuliyyətli olduğu vurğulanır. Bu, sadəcə müşahidə etməyi deyil, əldə olunan məlumatları təhlil etməyi, lazım gəldikdə müdaxilə etməyi və məlumatı müvafiq şəxslərə çatdırmağı da əhatə edir. Beləliklə, göz-qulaq olmaq, həm də bir növ kəşfiyyat və ya xəbər toplama fəaliyyətini ifadə edə bilər.
Ümumilikdə, "göz-qulaq olmaq" ifadəsi Azərbaycan dilinin zəngin ifadə vasitələrini əks etdirən, məcazi məna ilə dolu və çoxşaxəli bir ifadədir. Onun dəqiq mənası istifadə olunduğu kontekstdən və məqsəddən asılı olaraq dəyişə bilsə də, əsasında həmişə diqqət, nəzarət və həssaslıq prinsipləri durur.