Hayqırmaq sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir feldir və əsasən yüksək səslə, güclü və qətiyyətli bir şəkildə danışmağı, səs çıxarmağı ifadə edir. Lüğətlərdə sadəcə "qışqırmaq, bağırmaq, hay salmaq" kimi təriflənsə də, bu sözün kontekstdən asılı olaraq daha çox incəliklərə malik olduğu görünür.
"Hayqırmaq" sadəcə səs çıxarmaqdan daha çox, həmin səsin məqsəd və emosional yükünü vurğulayır. Məlumat vermək, diqqət çəkmək, kədərlənmək, sevinmək, hətta qorxu və ya qəzəbi ifadə etmək üçün hayqırmaq olar. Sözün tonu və konteksti, hayqırmanın mənasını dəqiq müəyyənləşdirir. Məsələn, "kömək üçün hayqırmaq" təhlükədə olduğunu və köməyə ehtiyac duyduğunu bildirir; "sevincdən hayqırmaq" isə böyük bir sevinci ifadə edir.
Verilən misal şeirdən götürülmüşdür: "Hayqırıb meydanda açsam qolqanat; Qarı düşman qabağımda olar mat". Bu misalda "hayqırmaq" sözü qəhrəmanın gücünü, qətiyyətini və düşmən üzərində qələbəsini ifadə edir. Sadəcə bir səs deyil, qüdrətli bir ifadə vasitəsidir. Hayqırış, burada meydanda özünü qələbə ilə elan etmək, qələbənin səsini bütün aləmə yaymaq mənasını da özündə ehtiva edir.
Beləliklə, "hayqırmaq" sözü sadə bir hərəkətdən çox, müxtəlif emosional və məqsədli çalarlarla zəngin olan, kontekstdən asılı olaraq fərqli mənalar kəsb edən bir feldir. Onun sadəcə qışqırmaqdan fərqi bu çalarların mövcudluğunda, həmin səsin daşıdığı məna və duyğuların ifadəsindədir.