Həyəcanlandırma – "Həyəcanlandırmaq" felindən törəmiş isimdir. Sadəcə "həyəcanlandırmaq" fiilinin etdiyi işin nəticəsini ifadə etməkdən kənara çıxaraq, daha geniş mənalar ehtiva edir. Bir sözlə desək, həyəcanlandırma, insanlarda və ya heyvanlarda güclü emosiyaların – həyəcan, coşğu, heyranlıq, narahatlıq, qorxu kimi duyğuların oyandırılması və ya artırılması prosesidir.
Bu proses müxtəlif amillərlə baş verə bilər. Məsələn, gözlənilməz hadisələr, sürprizlər, maraqlı hekayələr, həyəcanlı musiqi, əsərlər, rəsmlər, cəlbedici təkliflər, rəqabət, risk və s. insanları həyəcanlandıra bilər. Həyəcanlandırma, intensivliyinə görə də fərqlənir: yumşaq bir həyəcanlanmadan tutmuş, güclü bir təəccüb və ya qorxu hissinə qədər geniş spektrdə ola bilər. Hətta bəzi hallarda, məsələn, səhnə əsəri tamaşasında aktyorların ifasında hiss edilən həyəcan, tamaşaçıları da özünə cəlb edir və onlarda həyəcanlandırma hissi yaradır.
Psixologiyada həyəcanlandırma, diqqətin artması, fiziki reaksiyaların (ürək döyüntüsünün sürətlənməsi, tənəffüsün tezliyinin artması, əzələlərin gərilməsi və s.) güclənməsi ilə müşayiət olunur. Bu, bədənin stress reaksiyası və ya müəyyən bir vəziyyətə hazırlıq kimi də qəbul edilə bilər. Maraqlıdır ki, həyəcanlandırma müsbət və ya mənfi ola bilər. Məsələn, sevincli bir xəbər müsbət, təhlükəli bir vəziyyət isə mənfi həyəcanlandırmaya səbəb ola bilər.
Ədəbiyyatda, həyəcanlandırma, müəllifin oxucuya təsir etmək üçün istifadə etdiyi əsas üsullardan biridir. Sürətlə inkişaf edən hadisələr, gərginlik, sirr və gözlənilməz dönüşlər vasitəsilə həyəcanlandırma oxucunun marağını saxlayır və əsərin axarına dərindən cəlb edir. Beləliklə, həyəcanlandırma, həm psixoloji, həm də bədii əsərlərdə tədqiq edilən və geniş tədqiqat sahəsi olan bir mövzudur.