Lümpen-proletariat termini alman dilindən (Lumpenproletariat) gəlmiş olub, kapitalizm cəmiyyətinin dərin sosial problemlərini əks etdirən mürəkkəb bir sosial qrupun adını daşıyır. Bu qrup, proletariatın – yəni əməkçi sinfin – ən aşağı və ən marginallaşmış təbəqəsini təmsil edir. Onlar artıq müəyyən bir sinfi şüur və ya kollektiv identifikasiyaya malik deyillər; əksinə, sosial cəhətdən parçalanmış, hər hansı bir sosial hərəkata qoşulmaqdan uzaq, əsasən özünəməxsus fərdi mübarizə aparan fərdlərdən ibarətdirlər.
Lümpen-proletariatın tərkibini əsasən səfillər, avaralar, dilənçilər, oğrular, qanunsuz fəaliyyətlə məşğul olanlar və digər marginallaşmış insanlar təşkil edir. Onların ümumi xüsusiyyəti sosial iyerarxiyanın ən aşağı pilləsində yer almaları, məşğulluqdan məhrum olmaları və cəmiyyətin əsas axınından kənarda qalmalarıdır. Bu vəziyyət onların siyasi və iqtisadi cəhətdən tamamilə aciz və manipulyasiyaya açıq hala gətirir.
Marks və Engelsin əsərlərində lümpen-proletariat, proleter inqilabına qarşı potensial bir təhlükə kimi təsvir edilir. Onların dərin sosial problemləri, ümidsizliyi və qeyri-sabit həyat tərzi onları asanlıqla manipulyasiya edilə bilən bir qrupa çevirir. Belə ki, onlar tez-tez reaksiyona meyilli olurlar və müxtəlif siyasi qüvvələr tərəfindən öz məqsədləri üçün istifadə edilə bilərlər. Bu səbəbdən, lümpen-proletariatın ictimai həyatda oynadığı rol, sosial tədqiqatçılar üçün həmişə maraq doğuran bir mövzu olub.
Müasir cəmiyyətlərdə də lümpen-proletariat kimi təsnif edilə biləcək sosial qruplar mövcuddur. Qloballaşma və iqtisadi bərabərsizliyin artması ilə bu qrupun sayı arta bilər. Ona görə də, lümpen-proletariat sadəcə tarixi bir termin deyil, müasir sosial problemlərin dərinliyini göstərən bir sosial fenomendir.