Axırsız sifəti əsasən sonsuzluq, bitməmək və nəticəsizlik anlayışlarını ifadə edir. Lüğətlərdəki qısa izahı genişləndirərək, bu sözün çalarlarını daha aydın şəkildə göstərmək olar.
Birinci mənası olan "sonsuz, nəhayətsiz; sonu, həddi olmayan" ifadəsində axırsızlıq zaman, məkan və ya miqdar baxımından sonsuzluğu bildirir. Məsələn, "axırsız səma" ifadəsi səmanın sonsuzluğunu, "axırsız dəniz" ifadəsi isə dəniz genişliyinin həddinin olmamasını vurğulayır. Bu mənada axırsız, həmişəlik davam edən, heç bir sərhədi olmayan bir şeyə işarə edir.
İkinci mənası "son dərəcə uzun, sürəkli, bitməyən" olaraq verilmişdir. Bu mənada axırsız, uzun müddət davam edən, sanki heç bitməyəcək kimi görünən bir hadisə və ya prosesi təsvir edir. Məsələn, "axırsız bir yol" uzun və əziyyətli bir səyahəti, "axırsız bir söhbət" uzun və davamlı bir danışığı ifadə edə bilər. Bu mənada "sonsuz"dan fərqli olaraq, axırsız olan şey nəhayətində bitə bilər, amma uzun müddət davam edəcəyi nəzəriyyəsi üstündür.
Üçüncü məna isə "nəticəsiz, aqibətsiz"dir. Bu mənada axırsız bir iş, səy və ya hadisə heç bir nəticə verməyən, məqsədə çatmayan və ya heç bir əhəmiyyət kəsb etməyən bir şeyi ifadə edir. Məsələn, "axırsız səylər" heç bir nəticə verməyən səyləri, "axırsız bir mübarizə" isə heç bir qələbəyə aparmayan bir mübarizəni təsvir edir. Bu mənada axırsız sözü ümidsizlik və məyusluq hisslərini ifadə edə bilər.
Yekun olaraq, "axırsız" sözü müxtəlif kontekstlərdə fərqli çalarlar əldə edərək, sonsuzluğu, uzunluğu və ya nəticəsizliyi ifadə edir. Sözün hansı mənada istifadə olunduğunu anlamaq üçün cümlənin ümumi kontekstini nəzərə almaq vacibdir.