Mukafat adı, insan fəaliyyətinin müxtəlif sahələrində əldə olunan nailiyyətlərə, göstərilən xidmətlərə və ya sərgilənən bacarıqlara görə verilən mükafatı, bəxşişi və ya qiymətli hədiyyəni ifadə edir. Bu, sadəcə bir hədiyyədən daha çoxdur; o, əməyin, səyin və bacarığın tanınmasının, qiymətləndirilməsinin və təqdir edilməsinin simvoludur.
Mukafat anlayışı tarix boyu müxtəlif mədəniyyətlərdə fərqli formalar almışdır. Qədim dövrlərdən başlayaraq, qəhrəmanlıqdan tutmuş sənət əsərlərinə qədər müxtəlif nailiyyətlər üçün mükafatlar təqdim edilmişdir. Bu mükafatlar maddi (qızıl, gümüş, torpaq, əmlak) və ya mənəvi (şərəf, hörmət, nüfuz) xarakter daşıya bilərdi.
Müasir dövrdə mukafatlar daha sistemli və müəyyən meyarlara əsasən verilir. İdman yarışmalarında, elmi kəşflərdə, sənət əsərlərində, həmçinin ictimai fəaliyyətdə əldə edilən nailiyyətlərə görə müxtəlif mükafatlar təqdim edilir. Bu mükafatlar həm maddi (pul mükafatı, diplom, kubok), həm də mənəvi (fəxri ad, orden, medal) xarakter daşıyır.
Mukafatın əsas məqsədi insanları daha yaxşı işlər görməyə, öz potensiallarını inkişaf etdirməyə və cəmiyyətə töhfə verməyə təşviq etməkdir. Bir mukafat, sadəcə bir əşya və ya pul məbləğindən daha çox, əməyin, səyin və istedadın dəyərinin tanınmasıdır; bu, insanın özünə inamını artırır, gələcək uğurlar üçün ilham verir və başqalarına örnək olur.
Beləliklə, "Mukafat" adı sadəcə bir bəxşiş və ya hədiyyə deyil, insanın əməyinin, bacarığının və səyinin qiymətləndirilməsinin, tanınmasının və təqdir edilməsinin dərin mənasını özündə əks etdirən bir anlayışdır.