Mükafat (ər. مكافأة - mükāfa'a) sözü ərəb mənşəlidir və əsasən "mükafatlandırma", "əvəz", "qarşılıq" mənalarını ifadə edir. Azərbaycan dilinə ərəb dilindən keçmişdir. Lüğətlərdə sadəcə maddi tərəfə fokuslanan təriflərin əhatə dairəsi genişləndirilməlidir. Mükafat anlayışı sadəcə maddi qiymətli bir şeyin verilməsini deyil, daha geniş mənada birinin nailiyyətinin, səyinin və ya xidmətinin tanınması və qiymətləndirilməsidir.
Mükafat anlayışına aşağıdakılar daxildir:
- Maddi mükafatlar: Pul, qızıl, hədiyyə, qiymətli əşyalar, kuponlar, sertifikatlar və s. Bu, sözün ənənəvi və ən çox istifadə olunan mənasıdır. "Əməkdar müəllimə dövlət tərəfindən qiymətli mükafat verildi."
- Mənəvi mükafatlar: Rəğbət, tərif, təşəkkür, diplom, fəxri ad, təltif, medallar və s. Bu tip mükafatlar maddi dəyər daşımır, lakin mənəvi cəhətdən daha önəmlidir. "Rəssamın əsəri böyük rəğbət qazandı və onun üçün ən böyük mükafat oldu."
- Şərəf və nüfuz: Mükafat bir insanın şöhrətini, nüfuzunu artıra bilər və cəmiyyətdəki mövqeyini yüksəldir. "Beynəlxalq mükafat onun elmi nüfuzunu daha da artırdı."
Mükafatın verilə biləcəyi sahələr çox müxtəlifdir: elm, incəsənət, idman, ədəbiyyat, ictimai fəaliyyət və s. Mükafat həm dövlət tərəfindən, həm də özəl qurumlar, təşkilatlar və ya fərdi şəxslər tərəfindən verilə bilər. Mükafatın əsas məqsədi, mükafatlandırılan şəxsin nailiyyətinin qeyd olunması, motivasiyasının artırılması və digərləri üçün nümunə olmasıdır. "Bu layihədəki uğurumuza görə şirkət bizə əlavə bonus - gözəl bir mükafat verdi."
Qısaca desək, "mükafat" sözü yalnız maddi dəyər daşıyan bir əşyanı yox, əməyin, səyin və ya nailiyyətin tanınmasının və qiymətləndirilməsinin bütün formalarını əhatə edir.