Ağıllı: Zəkalı, ağılı yerində olan, anlayışlı, düşüncəli, ağıllı davranan, ağıllı qərarlar verən kimi mənalarda işlənir. Bu söz müsbət bir keyfiyyəti ifadə edir və həm insanlara, həm də əşyalara (məsələn, ağıllı cihaz) aid edilə bilər.
Antonimlər:
Axmaq
“Axmaq” sözü ağılsızlığı, zəkalı olmamanı, düşüncəsizliyi və başa düşməməyi ifadə edir. Bu söz əsasən insanlara tətbiq olunur və mənfi bir konotasiya daşıyır. Həm gündəlik danışıq dilində, həm də ədəbiyyatda geniş istifadə olunur.
Tərlan ağıllı oğlunun hər kəlməsindən xoşlanırdı (M.Hüseyn); Eh, sən nə axmaq adam imişsən (C.Əmirov).
Gic
“Gic” sözü də ağılsızlığı, savadsızlığı və düşüncə qabiliyyətinin zəifliyini bildirir. “Axmaq” sözündən daha çox mənfi bir anlam ifadə edir və həm insanlara, həm də hərəkətlərə tətbiq oluna bilər. Ədəbiyyatda və gündəlik danışıqda istifadə olunur. Kontekstdən asılı olaraq, “səfeh” və “əclaf” mənalarında da işlənə bilər.
Sizi hər bir ağıllı qız sevə bilər (M.S.Ordubadi); Düşmənə rəhm edən axmaqdır, gicdir (S.Rüstəm).
Yekəbaş
“Yekəbaş” sözü “ağıllı”nın antonimi kimi daha az işlənsə də, bəzi kontekstlərdə ağılsızlığı, özünü ağıllı hesab etməyi, lakin əslində ağılsız olduğunu ifadə edir. Bu söz daha çox özünü ağıllı sanan, amma əslində ağılsız olan insanları təsvir etmək üçün işlənir. Ədəbiyyatda daha çox satirik məqsədlə istifadə olunur.
Mirzə Kərim, bu kəndin içində bircə ağıllı adam sənsən (Ə.Haqverdiyev); Bağır, bərkdən bağır, bərkdən, yekəbaş (S.Rüstəm).