Atılmaq – güclü bir təkanla, birdən-birə hərəkətə gəlmək, yerindən tərpənmək, aşağıya doğru yönələn hərəkət etmək mənasını verir. Bu söz həm məcazi, həm də həqiqi mənada işlənir. Həqiqi mənada fiziki atılma hərəkətini, məcazi mənada isə sürətli, gözlənilməz bir hadisəyə, vəziyyətə düşməni ifadə edir.
Antonimlər:
Düşmək
Düşmək sözü “atılmaq” sözünün antonimi olaraq, aşağıya doğru yönələn bir hərəkəti, lakin daha çox öz-özünə, xarici gücün təsiri olmadan baş verən hərəkəti bildirir. “Atılmaq” birdən-birə, güclü təkanla baş verən hərəkətdirsə, “düşmək” daha yavaş və tədricən baş verən bir hərəkətdir. Hər iki söz fiziki hərəkətləri təsvir edə bilsə də, “atılmaq” daha aktiv, “düşmək” isə daha passiv bir hərəkəti ifadə edir. Məcazi mənada isə, “düşmək” bədbəxt bir vəziyyətə düşmək, xəstəliyə tutulmaq kimi mənaları da ehtiva edir.
Misal: Atılmaq: "O, yüksəklikdən aşağıya atıldı." Düşmək: "O, yüksəklikdən aşağıya düşdü."
Atılmaq: Atıl cəbhələrə aslanlar kimi (S.Vurğun)
Düşmək: Bu səslər altında Zeynəb düşüb yerində oturdu (M.İbrahimov)
Qalxmaq
Qalxmaq “atılmaq” sözünün tam əksidir. Əgər “atılmaq” aşağıya doğru hərəkəti bildirirsə, “qalxmaq” yuxarıya doğru hərəkəti bildirir. Həm fiziki, həm də məcazi mənada istifadə oluna bilir. Fiziki mənada yerdən qalxmaq, yuxarı qalxmaq, məcazi mənada isə vəziyyətin yaxşılaşması, inkişaf etməsi mənasını verir.
Misal: Atılmaq: "Daş atıldı və aşağıya doğru düşdü." Qalxmaq: "Günəş qalxdı."
Saxlanmaq
Saxlanmaq “atılmaq” hərəkətinin tam əksini təşkil edir. “Atılmaq” hərəkətdə olmaq, yerini dəyişmək deməkdirsə, “saxlanmaq” yerində qalmaq, hərəkətsiz qalmaq mənasını verir. Əsasən fiziki hərəkətlərə aid olaraq istifadə olunur, lakin bəzi hallarda məcazi mənada da işlənə bilər (məs., "özünü saxlamaq").
Misal: Atılmaq: "Top atıldı." Saxlanmaq: "Top saxlanıldı."