Çalışqan: əməyə, işə həvəsli, fəal, səy göstərən, zəhmətkeş olan; öz işini yaxşı yerinə yetirən.
Antonimlər:
Tənbəl
Tənbəl sözü çalışqanın əksidir və əməyə, işə maraqsızlığı, fəaliyyətdən yayınma meyli, səy göstərməməyi bildirir. Tənbəllik həm fiziki, həm də intellektual fəaliyyətdə özünü göstərə bilər. Məişətdə, iş yerində və ya sosial həyatda tənbəl insanların fəaliyyəti əhəmiyyətli dərəcədə aşağı olur. Tənbəllik tez-tez tənqid olunan bir xüsusiyyətdir və cəmiyyət tərəfindən mənfi qarşılanır. Ədəbiyyatda tənbəllik tez-tez mənfi qəhrəmanların xarakteristikası kimi təsvir edilir.
Yaşasın çalışqan kənd qadınları! (Ə.Haqverdiyev)
Tənbəl adam fikirli olar. (Ata sözü)
Passiv
Passiv sözü, çalışqanın əksinə olaraq, fəal hərəkətlərdən çəkinməni, təşəbbüskarlığın olmamasını ifadə edir. Passiv insan öz işinə az maraq göstərir, yeni təşəbbüslərə qatılmır və təklif olunan işləri yerinə yetirməkdə çətinlik çəkir. Passivlik həm şəxsi həyatda, həm də iş həyatında problemlər yarada bilər. Dilçilikdə passiv səs formasının (məs., "Kitab oxundu") fəal səs formasından (məs., "Mən kitabı oxudum") fərqli olaraq, fəaliyyəti yerinə yetirən subyekt əsas yoxdur.
Sükunətli (müəyyən kontekstlərə görə)
Bəzi hallarda, “sükunətli” sözü də “çalışqan” sözünün antonimi kimi çıxış edə bilər. Bu, hərəkətsizliyi, işə maraqsızlığı deyil, daha çox özünü təklif etməməyi, özündən danışmamağı, passivliyi bildirir. Belə bir antonimik əlaqə əsasən konkret situasiyadan asılıdır. Məsələn, bir qrup layihə üzərində işləyirsə və biri tamamilə fəal deyilsə, ona sükunətli demək olar.