Tənbəl-tənbəl sözü Azərbaycan dilində zərf kimi işlənir və əsasən hərəkətin tənbəlliklə, həvəssizliklə, könülsüzlük, ağırbaşlıq və yavaş-yavaş icra olunduğunu ifadə edir. Mənşə etibarilə "tənbəl" sözünün təkrarlanması ilə əmələ gəlmiş bir birləşmədir. "Tənbəl" sözü isə fars mənşəli olub, "تنبل" (tanbal) sözündən götürülmüşdür. Bu söz, "tən" (bədən, cism) və "bal" (zəif, əlil) komponentlərindən ibarətdir və ədəbi mənada "bədəni zəif, qüvvətsiz" mənasını verir. Beləliklə, "tənbəl-tənbəl" ifadəsi hərəkətin fiziki və ya ruhi bir zəiflik, həvəssizlik nəticəsində yavaş və sürətlənməmiş icra edildiyini vurğulayır.
Cümlədəki işlənməsinə baxaq: "Həyətdə Cəfər əminin fiti və tənbəl-tənbəl atılan addımlarının səsi eşidilirdi." Bu cümlədə "tənbəl-tənbəl" zərfi "atılan addımlar" söz birləşməsini təsvir edərək, Cəfər əminin addımlarının tənbəlliklə, həvəssizcəsinə, sürətlənmədən, ağır-ağır atıldığını göstərir. Burada həm fiziki tənbəllik (addımların yavaşlığı), həm də ruhi tənbəllik (hərəkətdəki həvəssizlik) ifadə olunur.
Digər nümunələr:
- O, tənbəl-tənbəl yol gedirdi.
- İşə tənbəl-tənbəl başladı.
- Tənbəl-tənbəl danışmaq onun vərdişinə çevrilmişdi.
- Qonaqlar tənbəl-tənbəl oturub söhbət edirdilər.
Göründüyü kimi, "tənbəl-tənbəl" zərfi müxtəlif kontekstlərdə fərqli hərəkət və vəziyyətləri təsvir etmək üçün işlədilə bilər, lakin əsas mənası hər zaman həvəssizlik, könülsüzlük və yavaşlıqdır.