Dönmək – hərəkət istiqamətini əks istiqamətə dəyişmək, əvvəlki yerə qayıtmaq, bir nöqtədən digər nöqtəyə və ya əvvəlki vəziyyətə qayıtmaq mənasını bildirir. Bu fe'l müxtəlif kontekstlərdə, həm məişətdə, həm də ədəbiyyatda geniş istifadə olunur.
Antonimlər:
Getmək
“Getmək” sözü “dönmək” sözünün əks mənasını ifadə edir. “Dönmək” əvvəlki yerə qayıtmaq deməkdirsə, “getmək” isə əvvəlki yerdən uzaqlaşmaq, bir yerdən digər yerə doğru hərəkət etmək mənasını verir. Bu antonim cütü əsasən hərəkət, yer dəyişikliyi ilə bağlı kontekstlərdə istifadə olunur. Həm məişət dilində, həm də ədəbi əsərlərdə geniş yayılıb.
Bir gün Qərənfillə Bahadır adi qayda üzrə bir yerdə evə döndülər (S.Rəhimov).
İndi gedib səhərə kimi rahat yatacaqsan (S.Qədirzadə).
Uzaqlaşmaq
“Uzaqlaşmaq” “dönmək”in antonimi olaraq, məsafənin artması, bir yerdən uzaqlaşma prosesini ifadə edir. “Dönmək” yaxınlaşma, qayıtma deməkdirsə, “uzaqlaşmaq” tam əksini – uzaqlaşma, ayrılma prosesini təsvir edir. Bu antonim cütü daha çox məcazi mənada, məsələn, münasibətlərdə uzaqlaşma, aralanma, yaxud fiziki mənada, məsafənin artması kimi istifadə oluna bilər. Ədəbiyyatda da simvolik mənada tətbiq olunması geniş yayılıb.
Ayrılmaq
“Ayrılmaq” da “dönmək”in antonimi olaraq qəbul edilə bilər. “Dönmək” birlik, bir yerdə olmaq, qovuşma mənasını ehtiva edərsə, “Ayrılmaq” isə tam əksini - fərqlənmə, ayrı düşmə, bir-birindən uzaqlaşma prosesini ifadə edir. Bu antonim cütü daha çox insan münasibətləri, dostluq, sevgi, ailə kontekstində istifadə olunur. Ədəbiyyatda müxtəlif hissləri, vəziyyətləri təsvir etmək üçün geniş tətbiq olunur.