Dözümlülük - çətinliklərə, əziyyətlərə, narahatlıqlara, ağrılara və ya əlverişsiz şərtlərə qarşı müqavimət göstərmək qabiliyyəti, səbr və davamlılıq kimi xarakterizə olunan bir keyfiyyətdir. Bu, həm fiziki, həm də mənəvi cəhətdən ifadə oluna bilər. Fiziki dözümlülük uzun müddət fiziki fəaliyyətdə dayanma qabiliyyətini, mənəvi dözümlülük isə çətinliklər qarşısında ruhun möhkəmliyini, səbirli olmağı əks etdirir.
Antonimlər:
Səbirsizlik
Səbirsizlik dözümlülüyün əksinə olaraq, bir şeyin tez baş verməsini istəmək, gözləmək qabiliyyətinin olmaması, həyəcan və narahatlıq hissi ilə xarakterizə olunur. Səbirsizlik həm gündəlik həyatda, həm də ədəbi əsərlərdə geniş istifadə olunur. Məsələn, bir işin gecikəcəyini bilmək səbirsizliyə səbəb ola bilər. Səbirsizlik adətən nəyisə gözləmək, həvəslə gözlənilən hadisəyə qovuşmaq istəyi ilə əlaqələndirilir.
Polad səbirsizlik edib öz sualına özü cavab verdi.
Qeyri-sabitlik
Qeyri-sabitlik dözümlülüyün əksidir və vəziyyətlərə, hadisələrə və ya təsirlərə qarşı davamsızlıq, tez dəyişən əhval-ruhiyyə və ya fikirlər kimi təzahür edir. Qeyri-sabitlik, həm də fiziki və ya emosional cəhətdən ifadə edilə bilər. Məsələn, fiziki qeyri-sabitlik bir insanın yüksək temperatur dəyişikliklərinə dözməməsi kimi ortaya çıxa bilər. Emosional qeyri-sabitlik isə əhval-ruhiyyənin tez-tez dəyişməsi, impulsiv davranışlar kimi özünü göstərə bilər. Qeyri-sabitlik daha çox psixologiya və tibb sahələrində istifadə olunur.
Təlaş
Təlaş, dözümlülüyün əksinə olaraq, həddindən artıq narahatlıq, həyəcan və çaşqınlıq halını ifadə edir. Təlaşlı vəziyyətdə insan düzgün qərarlar qəbul etməkdə çətinlik çəkir və tez-tez səhv addımlar atır. Təlaş daha çox təcili vəziyyətlərdə, gözlənilməz hadisələr zamanı özünü göstərir. Təlaşlı bir insan dözümlülüklə gözləmək əvəzinə, vəziyyəti daha da pisləşdirə bilər.