Durmaq – hərəkətsiz vəziyyətdə olmaq, dayanmaq mənasını bildirən bir felldir. Müxtəlif kontekstlərdə istifadə olunur və müxtəlif antonimləri vardır.
Antonimlər:
Getmək
Durmaq və getmək felləri bir-birinin əksini ifadə edir. Durmaq hərəkətsizliyi, getmək isə hərəkəti bildirir. Bu antonimlik əsasən yer dəyişmə, hərəkət kontekstində özünü göstərir. Məişət dilində, ədəbiyyatda geniş istifadə olunur.
Di, burada niyə durubsan, buyur, gedək mənzilə (C.Məmmədquluzadə).
Oturmaq
Durmaq və oturmaq felləri bədənin müxtəlif mövqelərini ifadə edir. Durmaq ayaq üstə olmağı, oturmaq isə oturmağı bildirir. Bu antonimlik əsasən bədənin vəziyyətinin təsvirində istifadə olunur. Məişət dilində və ədəbi əsərlərdə tez-tez rast gəlinir.
Sakitcə oturmuşuq; Bir tərəfdə durmuşuq (İ.Tapdıq).
Uzanmaq
Durmaq və uzanmaq felləri bədənin fərqli mövqelərini bildirir. Durmaq dik vəziyyətdə olmağı, uzanmaq isə uzanmış vəziyyətdə olmağı ifadə edir. Bu antonimlik daha çox fiziki vəziyyətin təsvirində özünü göstərir. Ədəbiyyatda və gündəlik danışıqda istifadə olunur.
Səhər durub Sabunçu məktəbinə getməyə hazırlaşdım (A.Şaiq); Əlini yastıq edib uzandı yastığına (S.Rüstəm).
Yıxılmaq
Durmaq və yıxılmaq felləri bədənin sabitliyi və qeyri-sabitliyini əks etdirir. Durmaq sabitliyi, yıxılmaq isə qeyri-sabitliyi, yıxılmanı ifadə edir. Bu antonimlik daha çox hadisənin təsvirində istifadə olunur. Ədəbiyyatda və gündəlik danışıqda istifadə olunur.
Mat-qut dayanıb durdum; Qarşısında şairin (S.Rüstəm); Sənin yanında Rəsulova dedim ki, yıxılmışam, burnum qanayıb (C.Əmirov).
Əyləşmək
Durmaq və əyləşmək felləri fəaliyyətin və ya əhval-ruhiyyənin fərqli vəziyyətlərini ifadə edə bilər. Durmaq fəallığı, hərəkətə hazır olmağı, əyləşmək isə rahatlamağı, dincəlməyi bildirə bilər. Bu antonimlik kontekstdən asılı olaraq istifadə olunur. Ədəbiyyatda və gündəlik danışıqda istifadə olunur.
Durdum ki, evimizə gedib bu arsızı doydurum (A.Divanbəyoğlu); Onlar əyləşdilər və Sərdarın kefini soruşdular (M.S.Ordubadi).