Genəlmək – həcminin artması, genişlənməsi deməkdir. Bu söz, əsasən, fiziki ölçülərin artmasını, genişlənməni, genişləməni ifadə edir, lakin məcazi mənada da işlədilə bilər. Konkret istifadəsi kontekstdən asılıdır.
Antonimlər:
Daralmaq
Daralmaq sözü genəlmək sözünün tam əksidir. Fiziki anlamda, həcmin azalmasını, ölçülərin kiçilməsini bildirir. Məcazi mənada isə imkanların, perspektivlərin, üfüqlərin məhdudlaşmasını, azalmasını ifadə edir. Həm fiziki, həm də məcazi mənada geniş istifadə olunur. Məsələn, bir borunun içindəki havanın temperaturunun düşməsi nəticəsində onun daralması, və ya bir insanın imkanlarının azalması, qapalı bir mühitdə yaşaması nəticəsində dünyagörüşünün daralması.
Getdikcə üfüqlər daralır, səhra öz şəklini itirirdi (M.İbrahimov).
Sıxılmaq
Sıxılmaq, genəlmək əksinə, bir cismin həcminin xarici təsirlər nəticəsində azalmasını, sıxlaşmasını bildirir. Əsasən fiziki prosesləri təsvir edir, lakin məcazi mənada da istifadə edilə bilər (məsələn, sıxılmış şəraitdə çalışmaq). Daralmaqdan fərqli olaraq, sıxılma prosesi xarici təzyiq və ya qüvvə ilə bağlıdır.
Kiçilmək
Kiçilmək, genəlməyin əksi olaraq, həm fiziki, həm də məcazi mənada ölçülərin azalmasını, kiçilməsini ifadə edir. Bu proses tədricən baş verə bilər və ya ani ola bilər. Məsələn, bir parça materialın yuyulmadan sonra kiçilməsi və ya bir şəhərin əhalisinin azalması nəticəsində onun kiçilməsi.