İncəlmək – nazik, zərif, incə olmaq; dərin, mürəkkəb hisslərə qapılmaq; səs və ya əşyanın nazikləşməsi; (məcazi mənada) ruhun zərif və həssaslaşması mənalarında işlənən bir sözdür.
Antonimlər:
Kökəlmək
Kökəlmək sözü "incəlmək"in antonimi olaraq, qalınlaşmaq, qatılaşmaq, möhkəmlənmək, sərtləşmək mənalarında işlənir. Bu antonimiya əsasən fiziki keyfiyyətlərin təsvirində müşahidə olunur. Məsələn, bir ağacın gövdəsi incəlmək əvəzinə kökələrək qalınlaşa bilər. Məcazi mənada isə “kökəlmək” şəxsiyyətin sərtləşməsini, ruhun hisslərə qapılma qabiliyyətinin azalmasını ifadə edə bilər.
Bəlkə, heç kökəlməyəcək (S.S.Axundov)
Sərtləşmək
Sərtləşmək, “incəlmək”in əks mənası olaraq, həm fiziki, həm də mənəvi sərtliyi ifadə edir. Fiziki sərtləşmə materialların və ya bədənin bir hissəsinin möhkəmlənməsini, sərtliyinin artmasını bildirir. Məcazi mənada isə şəxsin xarakterinin sərtləşməsini, rəhm və mərhəmət hisslərinin zəifləməsini göstərir. Bu mənada “incəlmək” hissiyyatın artmasına, “sərtləşmək” isə hissiyyatsızlaşmaya işarə edir.
Hər gün əsəbiləşir, ürəyi sərtləşmişdir.
Hərzəvü hədyan oxumaqdan; İncəldi uşağım (M.Ə.Sabir)
Ürəyim çocuq kimi incəlmiş; Nəhayət, səni tapdım (C.Cabbarlı)