İradəlilik, insanın öz istəklərini və məqsədlərini həyata keçirmək üçün qətiyyətli və mübarizə aparmaq qabiliyyətidir. Bu, həm fiziki, həm də mənəvi cəhətdən güclü olmağı, çətinliklərlə üzləşməkdə inadkarlığı və əzmkarlığı əhatə edir. İradəlilik müxtəlif sahələrdə, o cümlədən idman, elm, incəsənət və gündəlik həyatda özünü göstərir.
Antonimlər:
Qorxaqlıq
Qorxaqlıq iradəliliyə əks olan bir xüsusiyyətdir. Qorxaq insan çətinliklərlə, risklərlə və maneələrlə üzləşməkdən qaçır, öz məqsədlərindən imtina edir və qərar verməkdə tərəddüd edir. Qorxaqlıq insanın həyat keyfiyyətini aşağı salır və potensialının tam reallaşmasına mane olur. Həm ədəbiyyatda, həm də gündəlik həyatda özünü göstərir. Məsələn, bir insan qorxduğu üçün imtahandan imtina edə bilər və ya qorxusundan həqiqəti deməkdən çəkinə bilər.
İradəlilikdə heç kəs Səlimə çatmaz (“Ulduz”)
Zəiflik
Zəiflik, iradəliyin əksi olaraq, insanın öz arzularına və məqsədlərinə nail olmaq üçün kifayət qədər gücü və qətiyyəti olmamasıdır. Bu, həm fiziki, həm də mənəvi zəifliyi əhatə edə bilər. Zəif iradəli insanlar çətinliklərlə qarşılaşdıqda asanlıqla təslim olurlar, öz məsuliyyətlərindən qaçırlar və qərar verməkdə çətinlik çəkirlər. Zəiflik ədəbi əsərlərdə personajların xarakterinin təsvirində, psixologiyada və gündəlik həyatda geniş şəkildə istifadə olunur.
Bu qorxaqlıqdır, yoxsa cinayət? – deyə o, komandirin gözlərinin içinə baxa-baxa soruşdu (M.Hüseyn).
Tərəddüd
Tərəddüd, qərar verməkdə çətinlik çəkmək, iki fikrin arasında qalmaq və hərəkət etməkdə ləngimək deməkdir. İradəli insan qərarını tez və qətiyyətlə verir, tərəddüd etmir. Tərəddüd, bir çox hallarda qərar qəbul etmə prosesini gecikdirir və nəticədə mənfi nəticələrə gətirib çıxara bilər. Bu, həm gündəlik həyatda, həm də ədəbi əsərlərdə personajların davranışlarını izah etməkdə istifadə olunan bir anlayışdır.