Qaranlıq: işıq və ya parlaqlığın olmaması vəziyyəti; görünməmə, anlaşılmazlıq və ya bilik çatışmazlığı.
Antonimlər:
Aydın
Aydın sözü "qaranlıq"ın antonimi olaraq işıq və parlaqlığın varlığını, aydınlığı ifadə edir. Həm fiziki, həm də məcazi mənada istifadə oluna bilər. Fiziki mənada, aydın günəşli hava, aydın otaq kimi ifadələrə rast gəlirik. Məcazi mənada isə aydın düşüncə, aydın məsələ kimi ifadələrə rast gəlirik. Həm ədəbiyyatda, həm dilçilikdə, həm də məişət dilində geniş istifadə olunur.
Çiskin və qaranlıq gecəni aydın bir səhər əvəz etdi (M.İbrahimov).
Aydınlıq
Aydınlıq, "qaranlıq"ın daha geniş mənalı antonimi olaraq işığın varlığını, həmçinin açıqlığı, başa düşülənliyi və səlisliyi bildirir. Həm fiziki (məsələn, aydınlıq otaq), həm də məcazi (məsələn, aydınlıq gətirdi) mənada istifadə olunur. Ədəbiyyatda və gündəlik nitqdə geniş istifadə edilir.
İçəri qaranlıq çökdü (S.Qədirzadə); Qışlaqda idik, payızın aydınlıq gecəsi idi (A.Şaiq).
Bəlli
Bəlli, "qaranlıq"ın məcazi mənasına antonim olaraq, gizlin olmayan, aşkar, anlaşılır və məlum olanı ifadə edir. Əsasən, bilinməyən, anlaşılmaz hadisələrin əksini bildirmək üçün işlənir. Ədəbiyyatda və gündəlik danışıq dilində istifadə olunur.
hansı qaranlıq məsələdir? (M.S.Ordubadi); Onun nələr çəkdiyi mənə bəllidir (İ.Şıxlı).
İşıqlı
İşıqlı, "qaranlıq"ın fiziki mənasına antonim olaraq, işığın bol olduğu, parlaq olanı ifadə edir. Əsasən, fiziki məkanda işıqlandırmanın olduğunu vurğulayır. Məişət dilində və bədii əsərlərdə istifadə olunur.
Qaranlıq yerə daş atmazlar (Ata. sözü); Hər şeyi işıqlı və cazibədar idi (M.İbrahimov).
Mədənilik
Mədənilik, "qaranlıq"ın məcazi, daha çox cəhalət, gerilik mənasına antonim olaraq bilik, tərəqqi, mənəvi inkişafı ifadə edir. Bu antonimlik əsasən cəmiyyətin və ya fərdin inkişaf səviyyəsini müqayisə etmək üçün istifadə olunur. Ədəbiyyatda və ictimai-siyasi mətnlərdə işlədilir.
Bizim qabağımızda dağ kimi duran istibdad, Şərq istibdadı və Şərq qaranlığı idi (C.Məmmədquluzadə); Mədənilik ətalətin və cəhalətin qənimidir.