Qarayaxa sözü əsasən həyali, xəyalpərəst, düşüncələrə dalmış şəxsi ifadə edir. Mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilsə də, ümumi mənada həyata bağlılığın azlığı, öz dünyasında yaşamaq meyli ilə səciyyələnir.
Antonimlər:
Realist: Qarayaxanın əks mənasını ifadə edən realist, həyatı olduğu kimi qəbul edən, xəyallara deyil, gerçəkliyə yönələn şəxsi bildirir. Realist insan praktik, konkret düşüncə tərzinə malikdir və həyatın problemlərini həll etmək üçün məntiqi yanaşmanı üstün tutur. Məsələn, ədəbiyyatda realist qəhrəmanlar öz həyatlarının reallıqları ilə mübarizə aparırlar. Dilçilikdə isə realist yanaşma dilin təkamülünü, strukturunu obyektiv təhlil etməyə əsaslanır.
Praktik: Praktik insan işlərə real baxır, həyatın tələblərinə uyğun hərəkət edir və hər şeydə faydanı axtarır. Qarayaxanın əksinə olaraq, praktik insan xəyalların arxasınca qaçmaq əvəzinə konkret hərəkətlərə üstünlük verir. Məsələn, məişətdə bir çox insanlar praktik olaraq məsələləri həll etməyə çalışırlar. Təsərrüfatçılıqda praktik yanaşma, daha yüksək məhsuldarlığa nail olmaq üçün tətbiq olunur.
Həyatsevər: Həyatsevər insan həyatı sevir, onun bütün tərəflərindən zövq alır, fəal və enerjili olur. Qarayaxanın əksinə, həyatsevər insan özünü həyata tam həsr edir, yeni təcrübələrə açıqdır və həyatın çətinliklərindən qorxmur. Ədəbiyyatda həyatsevər obrazlar çox vaxt əsərin əsas motivini təşkil edir.
Realçı: Realçı, həyatı olduğu kimi qəbul edən, xəyallara və illüziyalara aldanmayan insandır. Qarayaxanın fərqli olaraq, realçı insan hər şeyə obyektiv yanaşır, həyatın mürəkkəbliyini dərk edir və onunla mübarizə aparır. Bu anlayış həm fəlsəfədə, həm də gündəlik həyatda istifadə olunur.
Vallah, lap əlindən cana gəlmişəm; Sırtıq, qarayaxa “kavaler”lərin (C.Novruz);
Qızdan həyalı oğlana rast gəlmisən, şərbət olmamış və olacaq! (M.İbrahimov).