Nəzəriyyə – müəyyən bir hadisə, proses və ya obyektin mahiyyətini, qanunauyğunluqlarını izah edən, təsvir edən və ya proqnozlaşdıran sistemləşdirilmiş biliklər toplusudur. Nəzəriyyələr müşahidələr, təcrübələr və ya əvvəlki biliklər əsasında qurulur və müəyyən prinsiplərə, anlayışlara və modellərə əsaslanır. Onlar həm elmi, həm də gündəlik həyatda geniş istifadə olunur.
Antonimlər:
Praktika
Nəzəriyyənin əksinə olaraq, praktika konkret fəaliyyət, tətbiq, real həyatda sınaqdan keçirilmə deməkdir. Nəzəriyyə biliklərin sistemli şəkildə təqdim olunmasıdırsa, praktika bu biliklərin tətbiqidir. Praktika nəzəriyyənin düzgünlüyünü yoxlamaq, onu təkmilləşdirmək və ya düzəlişlər etmək üçün vacibdir. Elmi nəzəriyyələr təcrübələr vasitəsilə yoxlanılır və praktikada tətbiq olunur. Gündəlik həyatda isə nəzəriyyəvi biliklər praktik bacarıqlarla birləşərək uğura gətirir. Məsələn, tibbdə nəzəriyyəvi biliklər praktik tibbi bacarıqlarla birləşərək xəstələrin müalicəsində istifadə olunur.
“Nəzəriyyə gözəldir, amma praktika daha gözəldir.”
Təcrübə
Təcrübə nəzəriyyədən fərqli olaraq, birbaşa müşahidə, sınaq və ya fəaliyyət nəticəsində əldə edilmiş konkret biliklər və bacarıqlardır. Nəzəriyyə ümumi qanunauyğunluqları izah edirsə, təcrübə konkret hallarda əldə edilən konkret bilikləri əks etdirir. Elmi tədqiqatlarda təcrübələr nəzəriyyələri təsdiq etmək və ya təkzib etmək üçün aparılır. Gündəlik həyatda da təcrübə insanın həyatda müvəffəqiyyət qazanmasına kömək edir. Təcrübə çox vaxt nəzəriyyənin təkmilləşdirilməsinə və yeni nəzəriyyələrin yaranmasına gətirib çıxarır.
“Uzun illər ərzində topladığı təcrübə ona müdriklik bəxş etmişdi.”