Özbaşına sözü "öz istəyinə, öz iradəsi ilə, heç kimin təsiri olmadan" mənasını verir. Bu söz həm müsbət, həm də mənfi kontekstlərdə işlənə bilər. Müsbət mənada özbaşına olan insan müstəqil, azad və qərarlarında sərbəstdir. Mənfi mənada isə bu söz nizam-intizamsızlığı, qayda-qanuna əməl edilməməsini ifadə edir.
Antonimlər:
Rəsmi
Rəsmi sözü "qanun və qaydalara uyğun, rəsmi qurumlar tərəfindən təsdiq edilmiş, icazə verilmiş" mənasını verir. "Özbaşına" sözünün əksinə olaraq, "rəsmi" sözü qayda-qanuna riayət etməni, icazə və razılıq alınmasını bildirir. Bu söz daha çox hüquqi, inzibati və bürokratik sahələrdə istifadə olunur. "Özbaşına" hərəkətlərə "rəsmi" hərəkətlər qarşı qoyulur. Məsələn, "özbaşına tikinti" "rəsmi tikinti" ilə əks olunur.
Hələlik Kür dolaşır özbaşına. (S.Rüstəm)
Rəsmi evlənmək çox asan işdir. (M.İbrahimov)
Nizamlı
Nizamlı sözü "qaydalara, qanunlara uyğun, nizam-intizamlı, düzülmüş" mənasını daşıyır. "Özbaşına" sözü ilə "nizamlı" sözü arasındakı əsas fərq nizam-intizamın olub-olmamasındadır. "Özbaşına" hərəkətlər adətən nizam-intizamsızlıqla, "nizamlı" hərəkətlər isə nizam-intizamla əlaqələndirilir. Bu söz həm məişətdə, həm də ictimai həyatda geniş istifadə olunur. Məsələn, "özbaşına hərəkətlər" "nizamlı hərəkətlər" ilə əks olunur.
Tənzimlənmiş
Tənzimlənmiş sözü "müəyyən qaydalar, standartlar və ya qanunlar çərçivəsində idarə olunan, planlaşdırılan və nəzarət edilən" mənasını verir. "Özbaşına" hərəkətlərin əksi olaraq, "tənzimlənmiş" hərəkətlər planlı, nəzarət altında olan və qaydalara uyğun həyata keçirilir. Bu termin daha çox texniki, iqtisadi və sosial sahələrdə istifadə olunur. Məsələn, "özbaşına iqtisadiyyat" "tənzimlənmiş iqtisadiyyat" ilə müqayisə edilir.