Özbaşınalıq – istənilən qayda və qanuna əməl etmədən, özbaşına hərəkət etmə, qanunsuzluq, hərəkətlərdə məsuliyyətsizlik.
Antonimlər:
Rəsmilik
Rəsmilik özbaşınalığın əksidir və qanunlara, qaydalara, normalara və ya prosedurlara ciddi riayət etməni, hərəkətlərin tənzimlənmiş qaydada həyata keçirilməsini ifadə edir. Özbaşınalıqda qaydalar pozulur, rəsmilikdə isə qaydalar əsas götürülür. Bu antonim cütü əsasən hüquq, idarəetmə və ictimai həyat sahələrində istifadə olunur. Özbaşınalıq qanunsuzluq, xaos yaradır, rəsmilik isə nizam-intizam, qayda-qanun yaradır.
Nümunə: Özbaşınalığın əksinə olaraq, rəsmi prosedur bütün işlərin qanunauyğun aparılmasını təmin edir.
Qanunauyğunluq
Qanunauyğunluq da özbaşınalığın əksidir və hərəkətlərin mövcud qanunlara və qaydalara uyğun olmasını bildirir. Özbaşınalıq qanunsuz hərəkətlərə, qanunauyğunluq isə qanun çərçivəsində hərəkət etməyə əsaslanır. Bu antonim cütü əsasən hüquq sahəsində istifadə olunur. Özbaşınalıq hüquq pozuntuları ilə nəticələnir, qanunauyğunluq isə hüququn aliliyini təmin edir.
Nümunə: İstintaq zamanı bütün əməliyyatlar qanunauyğunluq prinsipinə uyğun aparılmalıdır.
Nizam-intizam
Nizam-intizam özbaşınalığın əksini təşkil edir və qaydaların, qanunların, normaların ciddi şəkildə yerinə yetirilməsini, hər şeyin düzgün və ardıcıl təşkilini göstərir. Özbaşınalıq xaos və qarışıqlıq yaradır, nizam-intizam isə nizam və intizamlılığı təmin edir. Bu antonim cütü geniş istifadə sahəsinə malikdir: ictimai həyat, iş mühiti, ailə münasibətləri və s.
Nümunə: Məktəbdə nizam-intizam yoxdursa, özbaşınalıq hökm sürəcək.
Qanunsuzluq, özbaşınalıq və vəhşiliklə barışa bilmirdi (S.Şamilov)
Rəsmilik dairəsində istintaqa başladı (H.Nadir)