Pərakəndəlik – dəqiqlik, ardıcıllıq və sistemlilikdən məhrum olmaq, dağınıqlıq, nizamsızlıq, qarışıqlıq vəziyyəti deməkdir. Bu söz əsasən müxtəlif sahələrdə, o cümlədən ədəbiyyatda, dilçilikdə və gündəlik həyatda istifadə olunur. Pərakəndəliyin təzahür etdiyi sahələr düşüncə, iş üsulu, əşyaların düzeni və s. ola bilər. Həm də fikirlərin, hərəkətlərin və ya əşyaların bir-birinə uyğun gəlməməsini, sistemsizliyini bildirir.
Antonimlər:
Yığcamlıq
Yığcamlıq pərakəndəliyin əksidir. Bu, düşüncənin, iş üsulunun və ya əşyaların dəqiq, ardıcıl, sistemli və nizamlı şəkildə təşkil olunmasını ifadə edir. Yığcamlıq, məhsuldarlığı və səmərəliliyi artırır. Ədəbiyyatda yığcamlıq əsərin kompozisiyasına, dilinin səlisliyinə və üslubunun aydınlığına müsbət təsir göstərir. Məsələn, bir yazıda fikirlərin məntiqi ardıcıllıqla təqdim olunması yığcamlığın göstəricisidir. Gündəlik həyatda isə yığcamlıq işlərin vaxtında bitməsinə, məişətin nəzarətdə olmasına kömək edir.
R.Rza yaradıcılığı üçün səciyyəvidir. (Nümunədə "yığcamlıq" sözü R.Rzanın yaradıcılığının xüsusiyyəti kimi göstərilir, yəni onun əsərlərinin ardıcıl və sistemli quruluşunu vurğulayır.)
Pərakəndəlik və yığcamlıq arasındakı fərq həm də həyat tərzində özünü göstərir: pərakəndə həyat tərzi dağınıq, nizamsız, planlaşdırılmamış halda yaşamaq, yığcam həyat tərzi isə əksinə, planlı, nizamlı və sistemli həyat sürərək özünü göstərir.
Nizamlılıq
Nizamlılıq pərakəndəliyin əksini ifadə edən başqa bir antonimdir. Bu, hər şeyin öz yerində olması, işlərin plana uyğun aparılması və nəzarətdə saxlanılması deməkdir. Nizamlılıq həm fərdi həyatda, həm də ictimai həyatda vacib şərtdir. İşlərin nizamlı aparılması məhsuldarlığı artırır və stres səviyyəsini azaldır. Ədəbi əsərlərdə süjetin nızama uyğun qurulması, personajların təsvirinin ardıcıllığı nızama uyğun yazının əlamətidir.
Tətillər dağınıq gedir hələlik; İnqilab sevməyir pərakəndəlik (S.Vurğun). (Bu misalda S. Vurğun pərakəndəliyin istənməyən bir hal kimi təsvirini verir.)