Tələbkarlıq - yüksək standartlar qoymaq, keyfiyyətə, dəqiqliyə və düzgünlüyə ciddi yanaşmaq, tələblərin tam yerinə yetirilməsini tələb etmək deməkdir. Bu anlayış həm müsbət, həm də mənfi kontekstdə istifadə oluna bilər. Müsbət kontekstdə tələbkarlıq peşəkarlıq, məsuliyyətlilik və keyfiyyətə can atma kimi xüsusiyyətlərlə əlaqələndirilir. Mənfi kontekstdə isə həddindən artıq sərtlik, qəddarlıq, ədalətsiz tələbkarlıq kimi mənalar kəsb edə bilər. Tələbkarlıq həm fərdi, həm də kollektiv səviyyədə özünü göstərə bilər. Məsələn, bir müəllim tələbələrinə qarşı tələbkar ola bilər, bir rəhbər isə işçilərinə. Tələbkarlığın dərəcəsi fərqli ola bilər; bəzi insanlar daha çox tələbkar, bəziləri isə daha az tələbkar olurlar. Tələbkarlığın həddən artıq olması stres, narahatlıq və qarşıdurmaya səbəb ola bilər.
Antonimlər:
Səhlənkarlıq: Tələbkarlığın əksidir. Səhlənkarlıq diqqətsizlik, laqeydlik, məsuliyyətsizliyə və keyfiyyətə laqeyd yanaşmaya əsaslanır. Tələbkar insan işlərə ciddi yanaşır, hər şeyi yüksək keyfiyyətlə yerinə yetirməyə çalışır. Səhlənkar insan isə işlərə laqeyd yanaşır, səhvə yol verir və nəticələrə biganə qalır. Səhlənkarlıq bir çox sahələrdə, o cümlədən işdə, təhsildə və gündəlik həyatda mənfi nəticələrə səbəb ola bilər.
Tələbkarlığını ürəkdən sevdim (G.Hüseynoğlu)
Elə onun səhlənkarlığı nəticəsində işimizi istənilən şəkildə qura bilmirik.
Biganəlik: Biganəlik, tələbkarlığın əksinə olaraq, bir işə, məsələyə və ya insanlara qarşı laqeydlik, maraqsızlıq və fərqsizliyi ifadə edir. Tələbkar insan hər şeyi nəzarətdə saxlamağa çalışır və nəticələrə əhəmiyyət verir. Biganə insan isə ətrafdakı hadisələrə laqeyd yanaşır və nəticələri qəbul etmək üçün heç bir səy göstərmir. Biganəlik həm fərdi, həm də ictimai həyatda ciddi problemlərə səbəb ola bilər.
Laləkarlıq: Laləkarlıq, tələbkarlığın əksinə olaraq, işlərə laqeyd, inadkar və vəzifələrə məsuliyyətsiz yanaşmaq deməkdir. Tələbkar insan dəqiqlik və keyfiyyətə can atır, laləkar insan isə məsuliyyətini yerinə yetirməkdən yayınır və işin keyfiyyətinə əhəmiyyət vermir. Bu xüsusiyyət əsasən iş və təhsil sahələrində özünü göstərir və mənfi nəticələr doğurur.