Təmiz sözü ümumi mənada "çirkdən, ləkədən, qüsurdan azad olan" mənasını ifadə edir. Lakin kontekstdən asılı olaraq, müxtəlif mənalarda işlənə bilir və buna uyğun olaraq da fərqli antonimlərə malikdir.
Antonimlər:
Çirkin
Təmiz sözünün "çirkdən, ləkədən azad" mənasında olan antonimi çirkin sözüdür. Çirkin sözü həm fiziki görünüşə, həm də mənəvi keyfiyyətlərə aid olaraq istifadə oluna bilər. Fiziki görünüşə aid istifadədə əşyanın, insanın xoşagəlməz, iyrənc görünüşünü ifadə edir. Mənəvi keyfiyyətlərə aid istifadədə isə əxlaqsızlığı, pis niyyəti, qeyri-təmizliyi ifadə edir. Həm məişət dilində, həm də ədəbiyyatda geniş istifadə olunur.
Sərtib təmiz adamdır, Sərhəng çirkin (M.İbrahimov).
Əliəyri
Təmiz sözünün "dürüst, vicdanlı, pak" mənasında olan antonimi əliəyri sözüdür. Əliəyri sözü əxlaqsız, fırıldaqçı, vicdansız, riyakar insanları ifadə edir. Bu antonim əsasən mənəvi keyfiyyətləri ifadə etmək üçün işlənir və daha çox məişət dilində və ədəbi əsərlərdə rast gəlinir.
Bu heyvanları Qaraçaya ram edən onun sadə və təmiz qəlbidir (A.Şaiq); Əliəyri adamı bir gün fermada saxlamayacağam (M.İbrahimov).