Tərbiyəsizlik – insanın davranışlarında, nitqində, hərəkətlərində tərbiyənin olmaması, ədəb-ərkan qaydalarına əməl etməməsi, hörmətsizlik, nəzakətsizlik kimi əlamətlərin nümayişi deməkdir. Bu anlayış həm uşaqların, həm də böyüklərin davranışlarına aid edilə bilər. Tərbiyəsizliyə səbəb ola biləcək amillər arasında ailə tərbiyəsi, sosial mühit, şəxsiyyətin inkişafı və s. göstərilə bilər. Tərbiyəsizlik müxtəlif kontekstlərdə, məişətdə, ictimai həyatda, ədəbiyyat əsərlərində əksini tapır.
Antonimlər:
Tərbiyəlilik
Tərbiyəlilik tərbiyəsizliyin əksidir. Tərbiyəli insan ədəb-ərkan qaydalarına riayət edir, hörmətli, nəzakətli davranır, başqalarının hisslərinə hörmət edir. Tərbiyəlilik müsbət keyfiyyət hesab olunur və həm şəxsi, həm də ictimai həyatda uğur qazanmağa kömək edir. Tərbiyəlilik anlayışı əsasən məişət həyatı, pedaqoji və psixoloji ədəbiyyatda geniş istifadə olunur. Tərbiyəlilik bir insanın mənəvi-əxlaqi kamilliyinin göstəricisi kimi çıxış edir.
"Onun tərbiyəli danışığı hər kəsi heyran edirdi."
Mədənilik
Mədənilik tərbiyəli olmaqla yanaşı, daha geniş bir anlayışdır. Mədəni insan sadəcə ədəb-ərkan qaydalarına riayət etməklə yanaşı, ümumi mədəniyyət səviyyəsinə malik olur, incəsənətə, ədəbiyyata maraq göstərir, geniş dünyagörüşünə malikdir. Mədənilik anlayışı həm fərdi, həm də kollektiv səviyyədə müsbət qiymətləndirilir. Bu anlayış ədəbiyyatda, sosial elmlərdə, mədəniyyətşünaslıqda geniş istifadə olunur.
"Həddindən artıq mədənilik göstərirdi."
Nəzakət
Nəzakət tərbiyəli davranışın təzahürüdür. Nəzakətli insan həmişə başqalarına hörmət və nəzakət göstərir, onların sözlərinə, arzularına diqqət yetirir. Nəzakət diplomatik münasibətlərdə, ictimai həyatda, şəxsi ünsiyyətdə vacib rol oynayır. Nəzakət anlayışı ədəbiyyatda, ünsiyyət psixologiyasında geniş yer tutur.
"Nəzakətli cavab ona xoş təəssürat bağışladı."
Ədəb
Ədəb insanın davranışında, nitqində özünü göstərən nəzakətlilik, hörmətkarlıq, tərbiyəlilik deməkdir. Ədəb həm şəxsi, həm də ictimai həyatda vacibdir. Ədəbsiz insan başqalarına hörmətsizlik edir, qəddar davranır, ictimai qaydalara əməl etmir. Ədəb anlayışı ədəbiyyatda, fəlsəfədə, etikada geniş istifadə olunur.