Ucalmaq – hündürlüyə qalxmaq, yüksəlmək mənasını bildirir. Bu söz həm fiziki, həm də məcazi mənada işlədilə bilər. Fiziki mənada hündür bir yerə çıxmaq, yüksəlmək deməkdir. Məcazi mənada isə nüfuz, şöhrət, rütbə, əhval-ruhiyyə və s. yüksəlməyi ifadə edir.
Antonimlər:
Enmək: Ucalmağın əksini təşkil edir. Fiziki mənada aşağıya doğru hərəkət etmək, enmək deməkdir. Məcazi mənada isə nüfuzun, şöhrətin, rütbənin, əhval-ruhiyyənin aşağı düşməsi anlamını verir. Həm gündəlik danışıq dilində, həm də ədəbiyyatda geniş istifadə olunur. Misal üçün, bir dağa ucalmaq və ya dağdan enmək, nüfuzda ucalmaq və nüfuzda enmək ifadələrini göstərmək olar.
Alçalmaq: Ucalmağın antonimi olaraq, həm fiziki, həm də məcazi mənalarda işlənir. Fiziki mənada enmək, aşağı düşmək mənasını verir. Məcazi mənada isə əxlaqi, mənəvi cəhətdən aşağı düşmək, dəyərinin azalması, hörmətin itirilməsi kimi mənaları ifadə edir. "Alçalmaq" sözü "enmək" sözündən daha çox mənfi konnotasiya daşıyır.
Düşmək: "Ucalmaq"a antonim olaraq, əsasən məcazi mənada işlənir. Nüfuz, şöhrət, əhval-ruhiyyə, səviyyə və s. baxımından aşağı düşmək, tənəzzül etmək mənasını bildirir. Məsələn, "şöhrətdən düşmək", "əhval-ruhiyyəsi düşdü" ifadələrində olduğu kimi. Fiziki mənada isə nadir hallarda işlədilir.
Ədəbi Nümunələr:
Arzu göylərində qoşa ucalmaq; Durubsan ulduzlar sırasında sən (S.Tahir)
Ağılların uçurumuna ütü çəkməli; Ürəklərin zülmətinə enmək istədi (M.Araz)