Uzaq sözü məsafənin çoxluğunu, bir şeyin başqasından çox uzaqda yerləşməsini bildirir. Həm məkanı, həm də zamanı ifadə edə bilər. Mənəvi mənada da istifadə olunur – məsələn, "uzaq əcdadlarımız".
Antonimlər:
Yaxın
Yaxın sözü uzaq sözünün əsas antonimidir. Məsafənin azlığını, bir şeyin başqasına yaxın yerləşməsini bildirir. Həm fiziki, həm də mənəvi məsafəni ifadə edə bilər. Məsələn, "yaxın qohumlar", "yaxın dostlar", "yaxın gələcək". Həm coğrafi mənada ("yaxın kənd"), həm də vaxt mənasında ("yaxın günlərdə") işlənir. Ədəbiyyatda tez-tez məcazi mənada, yaxınlıq, qohumluq, dostluq kimi mənəvi yaxınlığı ifadə etmək üçün işlədilir.
Yaxın dostları qapı ağzında gözləyirdi.
Yanaşı
Yanaşı sözü iki və daha çox obyektin bir-birinə çox yaxın, təmasda və ya bir-birinə paralel yerləşməsini bildirir. Bu söz daha çox fiziki yaxınlığı ifadə edir və "uzaq" sözünün antonimi kimi daha konkret mənada istifadə olunur. "Yanaşı evlər", "yanaşı oturan insanlar" kimi ifadələrdə istifadə olunur. Məcazi mənada az işlənir.
İki ağac yanaşı bitmişdi.
Gödək
Gödək sözü "uzaq" sözünün sinoniminin antonimi kimi deyil, əksinə "uzaq" sözü ilə birlikdə istifadə edilərək məsafənin nisbiliyini vurğulayan ifadədə istifadə olunur. Bu zaman "mənzil uzaq, ömür gödək" kimi ifadədə "gödək" ömrün qısa olduğunu vurğulayır və beləliklə dolayı yolla "uzaq"a zidd bir məna yaradır. Yəni birbaşa antonim deyil, kontekstə bağlıdır.
Qoca dedi: – Vaxt var ikən gedək; Mənzil uzaq, ömür gödək (R.Rza).