Yaranış – varlığın meydana gəlməsi, əmələ gəlməsi, mövcudluğa başlaması deməkdir. Bu termin fəlsəfə, dini inanclar, elm və ədəbiyyat kimi müxtəlif sahələrdə istifadə olunur. Yaranış, həm konkret hadisələri (məsələn, bir çiçəyin açması, bir ulduzun meydana gəlməsi), həm də daha geniş mənada kainatın və həyatın əmələ gəlməsini ifadə edə bilər.
Antonimlər:
Ölüm
Ölüm, yaranışın tam əksidir. Canlının həyat fəaliyyətinin dayandırılması, bioloji funksiyaların sona çatması deməkdir. Ölüm, həm fizioloji bir proses, həm də fəlsəfi bir anlayışdır. Ədəbiyyatda ölüm, həm fiziki, həm də metaforik mənada istifadə oluna bilər (məsələn, bir sevginin ölümü, bir dövrün ölümü). Ölüm sözü həm də tamamilə yox olma, son tapma kimi mənalarda da işlənir.
Sən ki, yaranışdan gözəlsən belə; Bir dastan olmusan ağıza, dilə (S.Vurğun)
Nədənsə həyətdə bir ölüm sükutu hökm sürürdü (Mir Cəlal)
Yoxolma
Yoxolma, yaranışın əksini ifadə edir, lakin ölümə nisbətən daha geniş mənaya malikdir. Yoxolma, hər hansı bir varlığın – canlı, cansız, hadisə və ya anlayışın – tamamilə itməsi, izsiz yox olması deməkdir. Bu termin həm təbiət hadisələrində (məsələn, bir dağın yox olması), həm də sosial proseslərdə (məsələn, bir mədəniyyətin yox olması) istifadə olunur. Ölüm daha çox canlılara aiddir, yox olma isə daha geniş tətbiq olunur.
Fəna
Fəna, yaranışın əks mənasını ifadə edən daha poetik və ədəbi bir termindir. Bu, varlığın yox olması, məhv olması, heçliyə qovuşması deməkdir. Fəna sözü, əsasən ədəbiyyatda və fəlsəfədə istifadə olunur və ölümə nisbətən daha əbədi, qeyri-qayıdıqlı bir yox olmanı ifadə edir.