Yekəbaş sözü əsasən mənalı, ağıllı, zəkalı, mərifətli, ağıllı və düşüncəli insanları ifadə edir. Həmçinin, bəzən təkəbbürlü, özünü bilən şəxsiyyətlər üçün də işlədilə bilər. Sözün kontekstdən asılı olaraq müsbət və ya mənfi mənalarda istifadəsi mümkündür.
Antonimlər:
Axmaq
Yekəbaşın antonimi olan "axmaq" sözü zehni qabiliyyətlərinin zəifliyini, ağılsızlığı və düşüncə qüsurunu ifadə edir. Bu söz, əsasən, məişət dilində, həmçinin ədəbiyyatda insanın zehni cəhətdən qüsurlu olduğunu göstərmək üçün işlədilir. "Yekəbaş" ağıllılığı təmsil edirsə, "axmaq" onun tam əksini, yəni ağılsızlığı ifadə edir. Mənfi bir konnotasiya daşıyır.
Cahil
"Cahil" sözü də "yekəbaş"ın antonimi kimi çıxış edə bilər. "Cahil", təhsilsizliyi, bilik və məlumat çatışmazlığını ifadə edir. "Yekəbaş" bilikli və ağıllı insanı təsvir edərkən, "cahil" bilik səviyyəsinin aşağı olduğunu göstərir. Bu söz həm məişət, həm də ədəbi dilçilikdə geniş yayılmışdır və əsasən mənfi bir məna daşıyır.
Nadinc
Bəzi kontekstlərdə "yekəbaş" sözü ağıllı olmaqla yanaşı, eyni zamanda özünü bilən, təkəbbürlü mənasını da ehtiva edə bilir. Bu mənada onun antonimi "nadinc" ola bilər. "Nadinc" sözü, həm düşüncə, həm də davranışlarda qüsurlu olmağı, əxlaqsızlığı və ya savadsızlığı bildirə bilər. "Yekəbaş"ın müsbət konnotasiyada işlədilməsi halında, "nadinc" onun tam əksini, yəni mənfi keyfiyyətləri ifadə edir.
Savadsız
"Savadsız" sözü, "yekəbaş"ın əksinə olaraq, oxuma və yazma bacarığının olmamasını, ümumiyyətlə, təhsil səviyyəsinin aşağı olmasını ifadə edir. "Yekəbaş"ın müsbət konteksdə işlədilməsi halında, "savadsız" onun əksini, yəni bilik və təhsil çatışmazlığını ifadə edər.
Nümunələr:
Yekəbaş insan hər zaman doğru yolu seçər, axmaq isə yanılır.
O, yekəbaş olmağına baxmayaraq, həyatda çox çətinliklər yaşamışdı.
Cahil insan biliyə can atmalıdır, yekəbaş isə biliyini paylaşmalıdır.