Mərifətli sifəti, əsasən, əxlaqı, tərbiyəsi, dünyagörüşü və bilik səviyyəsi yüksək olan şəxsi təsvir etmək üçün işlənir. Lüğətlərdəki "mərifətli"nin "mərifəti olan; qanacaqlı, tərbiyəli, kamallı, ləyaqətli" kimi tərifləri, sözün əhatə etdiyi mənaları qismən əks etdirir, lakin tam olaraq bütün çalarlarını əhatə etmir.
Sözün kökü olan "mərifət" ərəb mənşəlidir və "bilik, elm, nur, ağıl" kimi mənaları özündə ehtiva edir. Beləliklə, "mərifətli" sadəcə tərbiyəli və ya qanacaqlı olmaqdan daha çox, daxili zənginliyə, geniş dünyagörüşünə, ağıla, əxlaqi kamilliyə və bilik səviyyəsinə malik olmağı ifadə edir. Bu, "mərifət" sözünün dini və fəlsəfi kontekstlərdə də işlədilməsi ilə bağlıdır. Mərifət, sadəcə dünyəvi bilikləri deyil, həm də ruhani inkişafı, həyatın dərin mənasını dərk etməyi əhatə edir.
Cümlələrdə istifadəsinə nümunələr:
- "Mərifətli insan hər zaman ədalətli və xeyirxahdır." (Burada "mərifətli" əxlaqi kamilliyi və ədalət hissinin varlığını vurğulayır.)
- "O, mərifətli və ağıllı bir qadındır." (Burada "mərifətli", bilik, ağıl və daxili zənginliyi ifadə edir.)
- "Mərifətli bir gənc olaraq o, həmişə yeni biliklərə can atırdı." (Burada isə "mərifətli" bilik ehtirası və özünü inkişaf etdirməyə həvəsi vurğulayır.)
- "Onun mərifətli baxışları hər kəsdə hörmət oyadırdı." (Bu cümlədə "mərifətli" daxili zənginliyin xarici təzahürünü - hörmət və ehtiramlar doğuran nəzakətli və ağıllı münasibəti göstərir.)
Beləliklə, "mərifətli"nin mənası sadəcə tərbiyə və qanacaqlılıqla məhdudlaşmır. O, daha geniş bir məna spektrini əhatə edərək, şəxsin əxlaqi, intellektual və ruhani inkişaf səviyyəsini ifadə edir.