Artel (rus. артель) – öz üzvləri arasında müəyyən edilmiş qaydalar və şərtlər əsasında birgə iqtisadi fəaliyyət göstərən könüllü birlikdir. Bu birlik, ümumi məqsədlərə çatmaq üçün resurslarını, bacarıqlarını və əməyini birləşdirən insanların təşkilatlanmış qrupudur. Artellərin tarixi kökləri çox qədimdir və müxtəlif ölkələrin mədəniyyətlərində rast gəlinir, lakin Rusiya imperiyası və Sovet dövründə geniş yayılmış və müəyyən bir hüquqi forma qazanmışdır.
Artellərin əsas xüsusiyyəti üzvlərinin kollektiv məsuliyyət prinsipinə əsaslanmasıdır. Yəni, bir üzvün uğursuzluğu digər üzvləri də təsir edə bilər və ya əksinə, kollektiv uğur bütün üzvlər arasında bölüşdürülür. Bu, risklərin paylanması və qarşılıqlı dəstəyin təmin edilməsi deməkdir. Artel üzvləri arasında gəlirlərin bölüşdürülməsi üsulları müxtəlif ola bilər – bərabər paylama, əməyə görə paylama və s. Artellərin əsas məqsədi ümumi rifahı yüksəltmək və üzvlərin iqtisadi vəziyyətini yaxşılaşdırmaqdır.
Tarixən artellər, xüsusilə kənd təsərrüfatı, balıqçılıq, meşə təsərrüfatı və sənətkarlıq sahələrində geniş yayılmışdır. Məsələn, “balıqçılıq arteli” termini birgə balıq ovlamaq üçün yaradılmış bir qrup balıqçını ifadə edir. Artellər, kapitalın mərkəzləşdirilməmiş, daha çox demokratik və əməkdaşlığa əsaslanan iqtisadi modellər kimi qəbul edilə bilər. Sovet dövründə artellər, dövlət tərəfindən nəzarət edilən, lakin müəssisənin özünütənzimlənməsinə imkan verən bir forma kimi fəaliyyət göstərmişdir.
Bu gün artel anlayışı, baxmayaraq ki, geniş yayılmış deyil, kollektiv əməkdaşlığa və qarşılıqlı faydaya əsaslanan müxtəlif təşkilat formalarında öz əksini tapır. Kooperativlər, ortaq müəssisələr və müxtəlif könüllü birliklər müasir artellərin müəyyən xüsusiyyətlərini özündə əks etdirir. Beləliklə, artel anlayışı, iqtisadi tarix və təşkilatlanma formalarının öyrənilməsi üçün maraqlı və vacib bir mövzudur.