Artıqlıq sözü Azərbaycan dilində çoxşaxəli bir mənaya malikdir. Sadəcə "çoxluq" və ya "bolluq" kimi qısa bir izahla kifayətlənmək onun zəngin semantik potensialını əks etdirməz.
Birincisi, artıqlıq miqdari artıqlıq kimi başa düşülə bilər. Bu, bir şeyin lazım olan miqdardan daha çox olmasını, həddən artıq olmasını bildirir. Məsələn, "Taxılda artıqlıq var" deyərkən, ehtiyacdan artıq taxıl məhsulunun olduğunu ifadə edirik. Burada artıqlıq kəmiyyət baxımından aşkar görünür və tez-tez müsbət məna daşıyır, çünki artıqlıq ehtiyacı ödədikdən sonra qalan hissəni təmsil edir. Bu mənada artıqlıq, bolluq, firavanlıqla sinonim kimi işlənə bilər.
İkincisi, artıqlıq keyfiyyət artıqlığı olaraq da başa düşülə bilər. Bu zaman artıqlıq həddən artıq olmanın, lazımsızlığın, hətta zərərin ifadəsinə çevrilir. Məsələn, "Onun danışığında artıqlıq var" deyərkən, danışığın lazımdan artıq uzundurluğunu, əsassız detalların çoxluğunu ifadə edirik. Bu mənada artıqlıq əlavəlik, lüzumsuzluq, hətta sərsəmlik kimi mənaları da özündə ehtiva edir. Belə bir kontekstdə artıqlıq mənfi qiymətləndirməni əks etdirir.
Üçüncüsü, mətn nümunəsində olduğu kimi, artıqlıq üstünlük və ya yüksəklik kimi mənaları da daşıya bilər. Bu mənada, bir şeyin digərindən daha çox, daha üstün, daha əhəmiyyətli olmasını bildirir. Məsələn, "Onun biliklərində artıqlıq var" deyərkən, başqalarına nisbətən daha çox biliyə sahib olduğunu ifadə edirik. Burada artıqlıq nisbi bir anlayışdır və müqayisə nəticəsində ortaya çıxır.
Beləliklə, artıqlıq sözü çoxcəhətli bir termindir və onun konkret mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir. Sadəcə "çoxluq" və ya "bolluq" kimi tərif verməklə kifayətlənmək onun məna zənginliyini tam əks etdirmir.