Basarat sözü Azərbaycan dilində əsasən "bəsirət" sözünün sinonimi kimi işlənir və daha geniş mənada dərk etmə, anlayış, görmə qabiliyyəti (həm zahiri, həm də batini) kimi tərif edilə bilər. Bu, sadəcə gözlə görməkdən daha çox, həqiqəti, gerçəkliyi, gizli mənaları sezib anlamaq qabiliyyətidir. Həm maddi, həm də mənəvi aləmləri dərk etmək bacarığını əks etdirir.
Basaratın itməsi, yəni basaratın bağlanması, sadəcə görmə qabiliyyətinin itirilməsi ilə məhdudlaşmır. Bu, həm fiziki dünyanı, həm də mənəvi dünyanı dərk etmək bacarığının zəifləməsi, ya da tamamilə itirilməsidir. Bu mənada, basaratın bağlanması, həqiqətləri görməmək, ətrafında baş verənləri düzgün qiymətləndirməmək, dərk etməmək, seçə bilməmək və nəticədə qafil olmaq deməkdir. Həyatın əsl mənasını görməmək, yaxud da əsas məsələləri ikinci plana keçirmək kimi də izah edilə bilər.
Ədəbiyyatda və xalq yaradıcılığında basarat, tez-tez peyğəmbərlik, qeyri-adi görmə qabiliyyəti, ilham kimi metaforik mənalarda işlənərək, xüsusi bir qavrayış, kəşf etmək, açıqlamaq qabiliyyətini ifadə edir. Məsələn, bir insanın gələcəyi görməsi, gizli niyyətləri dərk etməsi və ya ətrafındakı insanların əsl simalarını aşkarlaması basaratın gücünü göstərir.
Qısacası, basarat sözü, sadəcə "görmək" mənasını verməkdən kənara çıxaraq, dərk etmənin, anlamağın, həqiqəti görməyin daha dərin və çoxcəhətli bir təsvirini təqdim edir. Bu, həm maddi, həm də mənəvi aləmləri əhatə edən bir qavrayış qabiliyyətidir.