Bəxşiş (fars. بَخشيش) sözü Azərbaycan dilində əsasən "bağışlanan şey" və ya "pay" mənalarında işlənir. Lakin bu sadə tərif, sözün zəngin semantik imkanlarını tam əks etdirmir. Bəxşiş, sadəcə bir şeyin verilməsi deyil, həm də həmin verilişin arxasında yatan münasibəti, mərhəmət, səxavət və ya hörmət hisslərini ifadə edir. Bu baxımdan, bəxşiş, sadəcə maddi bir şey deyil, həm də mənəvi bir dəyər daşıyır.
Sözün "pay" mənası isə, ümumi bir xeyrin, qazancın və ya mirasın bölüşdürülməsindəki hər bir şəxsin düşən hissəsini bildirir. Bu mənada, bəxşiş ədalətli və ya ədalətsiz, böyük və ya kiçik ola bilər, amma həmişə ümumi bir mənbədən ayrılan bir hissədir.
Tarixi kontekstə nəzər salsaq, bəxşişin əsasən varlılardan kasıblara, güclülərdən zəiflərə edilən bir hədiyyə, yardım və ya rəhmət əlaməti kimi qəbul edildiyini görərik. Bu, həm də sosial iyerarxiyanın və güc balansının əksidir. Hədiyyə verən şəxs öz mövqeyini, səxavətini və ya nüfuzunu nümayiş etdirir, hədiyyə alan isə öz minnətdarlığını və asılılığını ifadə edir.
Ədəbiyyatda, bəxşiş motivini tez-tez rast gəlirik. Həm mənəvi, həm də maddi bəxşişlər əsərlərdə əsas süjet xətlərinə, personajların xarakterinə və əsərin ümumi mövzusuna kölgə salır. Misal üçün, bir padşah tərəfindən edilən bəxşiş, sadəcə bir hədiyyə deyil, həm də padşahın səxavətinin və ya ədalətinin bir göstəricisidir.
Beləliklə, bəxşiş sözünün mənası, sadəcə lüğətdəki tərifdən daha genişdir. O, tarixi, sosial, mənəvi və ədəbi kontekstləri özündə birləşdirən zəngin bir məna daşıyır.