Bilməyərək zərfi, bir əməlin qəsdən deyil, istəmədən, şüursuzcasına, təsadüfən baş verdiyini bildirir. Yəni, fəaliyyətin həyata keçirilməsində şüurlu bir niyyət, qəsd və ya plan yoxdur. Hərəkət istənilmədən, bəzən nəticələri qabaqcadan bilinmədən gerçəkləşir.
"Bilməyərək" sözünün mənası "təsadüfən", "qəfil", "bilmədən", "istəmədən" kimi sözlərlə sinonimdir, lakin bu sinonimlərin hər birinin öz incə məna fərqləri mövcuddur. Məsələn, "təsadüfən" daha çox hadisələrin təsadüfi bir şəkildə bir araya gəlməsini, "qəfil" isə birdən-birə baş verən gözlənilməz hadisələri ifadə edir. "Bilməyərək" isə əməlin ifaçı tərəfindən şüursuz şəkildə həyata keçirilməsinə fokuslanır.
Misal olaraq verilən cümlədə ("Qız özü bilməyərəkdənmi, Vasyanı çaşdırmaq üçünmü – əvvəlcə qərarlaşdırdığı mövzudan kənara çıxdı") qızın mövzudan kənara çıxması iki mümkün səbəblə izah olunur: ya qəsdən, Vasyanı çaşdırmaq üçün; ya da qəsdsiz, bilmədən. "Bilməyərək" zərfi bu qeyri-müəyyənliyi, hərəkətin arxasındakı niyyətin aydın olmamasını vurğulayır. Bu, qızın davranışının səbəbinin oxucuya açıq qalmasına, müxtəlif təfsirlərə imkan verir.
Ümumiyyətlə, "bilməyərək" sözü bir hərəkətin təmizliyini, istəksizliyini və qəsdsizliyini ifadə edərək, mətnə psixoloji bir dərinlik əlavə edir. Bu sözün istifadəsi həm hərəkətin təbiətini, həm də ifaçının niyyətini daha dolğun şəkildə açıqlamağa imkan verir.