izahlı lüğət 1 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Bircinsiyyətli (latınca monoecious sözündən) – biologiya terminidir və yalnız bir cinsiyyət üzvünə (ya erkək, ya dişi) malik olan orqanizmləri təsvir edir. Bu, bitkilər, heyvanlar və digər canlılar üçün tətbiq oluna bilən bir xüsusiyyətdir.

Bitkilər aləmində bircinsiyyətlilik, çiçəklərin yalnız erkək (staminal) və ya yalnız dişi (pistillar) reproduktiv orqanlara malik olması deməkdir. Belə bitkilərdə həm erkək, həm də dişi çiçəklər ayrı-ayrı fərdlərdə yerləşə bilər (iki evli bitkilər – dioecious) və ya eyni fərd üzərində, lakin ayrı-ayrı çiçəklərdə yerləşə bilər (bir evli bitkilər – monoecious). İki evli bitkilərdə tozlanma və mayalanma üçün mütləq fərqli bitkilərin iştirakı tələb olunur, bir evli bitkilərdə isə bu proses eyni bitki üzərində baş verə bilsə də, öz-özünü tozlama riski azaltmaq üçün həşəratlar və ya külək kimi vasitələrin köməyi əlverişli olur.

Heyvanlar aləmində bircinsiyyətlilik daha çox cinsi dimorfizm adlanan, erkək və dişi fərdlərin görünüş və fiziki xüsusiyyətlərindəki fərqlərlə əlaqədardır. Lakin, terminin mənası birbaşa bir cinsiyyət üzvünün mövcudluğu ilə bağlıdır. Məsələn, cinsi olaraq yetkinləşməmiş bəzi heyvanlar yalnız bir cinsiyyət üzvünə sahib ola bilər, lakin yetkinləşdikdən sonra iki cinsiyyət üzvü də inkişaf edə bilər. Bəzi hermafrodit orqanizmlər isə həm erkək, həm də dişi reproduktiv orqanlara sahibdirlər, ancaq bircinsiyyətli olmurlar.

Bircinsiyyətlilik canlıların reproduktiv strategiyasının bir hissəsidir və ətraf mühit şərtlərinə, genetik amillərə və digər faktorlara uyğunlaşma nəticəsində formalaşır. Müxtəlif növlərdə bu xüsusiyyətin yayılması və əhəmiyyəti təkamül biologiyasının maraqlı mövzularından biridir. Tədqiqatlar göstərir ki, bircinsiyyətliliyin formalaşması genetik mutasiyalar, təbii seçmə və digər təkamül mexanizmlərinin qarşılıqlı təsiri nəticəsində baş verə bilər.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz