Bircinsiyyətlilik termini, əsasən botanika və biologiya sahələrində istifadə olunur və canlı orqanizmin yalnız bir cinsiyyət üzvünə (erkək və ya dişi) malik olmasını ifadə edir. Bu, həm bitkilər, həm də heyvanlar üçün keçərli bir anlayışdır. Bitkilərdə bircinsiyyətlilik, çiçəklərin yalnız erkək (staminal) və ya dişi (pistillar) reproduktiv orqanlara sahib olması ilə xarakterizə olunur. Məsələn, qoz ağaclarının çiçəkləri ya yalnız erkək, ya da yalnız dişi olur. Bu, bitkilərin çoxalması üçün tozlanmanın xarici vasitələr (külək, həşəratlar) vasitəsilə həyata keçirilməsini tələb edir.
Heyvanlar aləmində bircinsiyyətlilik, orqanizmin yalnız erkək və ya dişi cinsiyyət orqanlarına sahib olması deməkdir. Bu, əksər heyvan növlərində olduğu kimi, hər iki cinsiyyət üzvünün bir fərdə birləşməsindən (hermafroditizm) fərqlənir. Bircinsiyyətli heyvanlarda çoxalma, erkək və dişi fərdlərin qarşılıqlı təsiri ilə baş verir. Hətta bircinsiyyətli növlər arasında da müxtəlif çoxalma strategiyaları mövcuddur: bəzi növlərdə dişilər erkəklərlə cütləşir, bəzilərində isə cinsi əlaqəyə girmədən, məsələn, partenogenez (bakirə doğma) yolu ilə çoxalırlar.
Bircinsiyyətliyin bioloji əhəmiyyəti çox böyükdür. Çünki bu, cinsi seçmə və cinsi dimorfizmin (erkək və dişi fərdlərin görünüş və quruluşundakı fərqlər) əsasını təşkil edir. Bircinsiyyətlilik, növlərin müxtəlifliyinin və adaptasiya qabiliyyətinin artmasına gətirib çıxarır. Müxtəlif ətraf mühit şəraitinə uyğunlaşma qabiliyyəti olan fərdlərin seçilməsi nəticəsində, növlərin sağ qalma şansı artır. Bundan əlavə, bircinsiyyətlilik, genetik müxtəlifliyin qorunmasında da mühüm rol oynayır. Çünki cinsi çoxalma zamanı genetik materialın qarışması, yeni gen kombinasyonlarının meydana gəlməsinə səbəb olur.
Qısacası, bircinsiyyətlilik, canlıların bioloji təsnifatında və çoxalması mexanizmlərində mühüm rol oynayan, geniş yayılmış bir xüsusiyyətdir. Onun tədqiqi, həm bitkilərin, həm də heyvanların təkamülü və adaptasiyası haqqında daha çox məlumat əldə etməyə imkan verir.