Bitumlaşmaq (f., geol.): Bu termin geoloji prosesləri təsvir edərkən istifadə olunur və üzvi maddələrin, xüsusilə də bitki və heyvan qalıqlarının, geoloji dövrlər ərzində kimyəvi və fiziki dəyişikliklər nəticəsində bitum halına çevrilməsini ifadə edir. Bitum, qara və ya qonur rəngli, yapışqan, suda həll olunmayan, üzvi bir maddədir və müxtəlif neft məhsullarının tərkibində olur. Bitumlaşma prosesi yüksək temperatur, təzyiq və bakteriya fəaliyyətinin təsiri altında baş verir.
Proses əsasən aşağıdakı mərhələlərdən ibarətdir: Ölü orqanizmlərin çöküntülər altında basılması, anaerob şəraitdə (oksigensiz mühitdə) parçalanma və kimyəvi dəyişikliklər, üzvi maddələrin mürəkkəb hidrokarbon birləşmələrinə çevrilməsi, nəhayət, bitumun əmələ gəlməsi. Bitumlaşma müxtəlif geoloji strukturlarda, o cümlədən neft və təbii qaz yataqlarında müşahidə olunur və bu prosesin dərəcəsi və xüsusiyyətləri müxtəlif amillərdən, o cümlədən başlanğıc üzvi maddənin tərkibindən, temperaturdan, təzyiqdən və vaxtdan asılıdır.
Bitumlaşma sadəcə "qatranlaşmaq"dan daha geniş bir məna daşıyır. "Qatranlaşmaq" daha çox səthi bir prosesi ifadə edərkən, bitumlaşma uzunmüddətli geoloji çevrilmələri əhatə edir və nəticədə əmələ gələn bitumun tərkibi və xassələri də fərqlənə bilər. Bitumlaşma prosesinin öyrənilməsi neft və qaz kəşfiyyatı üçün çox əhəmiyyətlidir, çünki bitumun yataqların əmələ gəlməsində mühüm rolu vardır.
Maraqlı bir məqam kimi qeyd edək ki, bitumlaşma prosesinin nəticəsi olaraq əmələ gələn bitum müxtəlif sahələrdə, o cümlədən yol tikintisində, hidroizolyasiya işlərində və digər sənaye sahələrində geniş tətbiq olunur. Beləliklə, yerin dərinliklərində baş verən geoloji proseslərin məhsulu olan bu maddə insan həyatında əhəmiyyətli rol oynayır.