Cansızlaşmaq felinin Azərbaycan dilindəki əsas mənası zəifləmək, arıqlamaq, cılızlaşmaq və üzülüb getmək kimi halları ifadə edir. Bu, sadəcə fiziki tükənməni deyil, həm də canlılığın, həyat enerjisinin azalmasını, solğunlaşmasını əks etdirir.
Daha dəqiq desək, cansızlaşmaq sözü bir varlığın – insan, heyvan və ya bitki – əvvəlki gücünü, canlılığını və səhhətini itirməsini bildirir. Bu proses tədricən baş verə bilər, məsələn, uzun sürən xəstəlikdən sonra və ya qıtlıq şəraitində. Ancaq birdən-birə də baş verə bilər, məsələn, şiddətli zərbə və ya şokdan sonra.
Cansızlaşmaq sözü, sadəcə fiziki görünüşdəki dəyişiklikləri deyil, həm də daxili vəziyyətin pisləşməsini ifadə edə bilir. Məsələn, "Uşaq lap cansızlaşıb" cümləsində uşağın sadəcə arıqlaması deyil, həm də xəstəlikdən, aclıqdan və ya başqa bir səbəbdən dolayı dərin zəiflik, enerjisizlik və hətta ümidsizliyin olduğu nəzərdə tutulur. Bu, sözün mənasına daha geniş bir perspektiv qatır.
Maraqlı bir tərəfi də odur ki, cansızlaşmaq sözü, bəzən mecazi mənada da işlədilir. Məsələn, bir ərazinin, mənzərənin cansızlaşması, əvvəlki canlılığını, rəngarəngliyini itirməsini, solğunlaşmasını ifadə edə bilər. Belə hallarda söz, təbii ehtiyatların tükənməsi, ətraf mühitin çirklənməsi kimi amilləri də ifadə edə bilər. Bu isə sözün mənasını daha çox təbəqəyə yayır və genişləndirir.