Cərəyanölçən elektrik və ya su cərəyanının intensivliyini, yəni vahid zamana düşən miqdarını ölçən bir cihazdır. Sadəcə "gücünü ölçmək üçün cihaz" ifadəsi kifayət qədər dəqiq deyil, çünki gücün ölçülməsi üçün digər cihazlar da mövcuddur (məsələn, vattmetr). Cərəyanölçən isə məhz cərəyanın, yəni yüklənmiş hissəciklərin (elektronlar elektrik cərəyanında, su molekulları su cərəyanında) müəyyən bir sahədən vahid zamana düşən keçid sürətini ölçür.
Elektrik cərəyanölçənləri amperlərlə (A) ölçmə aparır və adətən ampermetr adlanır. Onların iş prinsipi, cərəyanın yaratdığı maqnit sahəsinin təsirindən istifadə etməyə əsaslanır. Bu sahənin intensivliyi cərəyanın gücü ilə düz mütənasibdir. Cərəyanölçənə qoşulan iynə və ya rəqəmli ekran vasitəsilə bu maqnit sahəsinin intensivliyi, deməli, cərəyanın gücü ölçülür. Müxtəlif növ ampermetr mövcuddur: analoq ampermetr (iynə ilə göstərici), rəqəmli ampermetr (rəqəmli ekran ilə göstərici), kleş ampermetr (cərəyan keçən naqilin ətrafına bağlanaraq ölçmə aparır) və sair.
Su cərəyanölçənləri isə suyun hərəkət sürətini və ya həcmini ölçür. Onlar litr/saniyə (l/s), kubmetr/saniyə (m³/s) və ya digər uyğun vahidlərlə ölçmə aparırlar. Su cərəyanının ölçülməsi su təchizatı sistemlərinin idarə edilməsi, sənaye prosesləri və hidroloji araşdırmalar üçün çox vacibdir. Bu cihazlar, məsələn, su borularındakı suyun axın sürətini, çayların və ya kanalların su axınının həcmini ölçmək üçün istifadə olunur. Müxtəlif növ su cərəyanölçənləri mövcuddur, bunlara Venturi boruları, ölçü açarları və ultrasonik axınölçənlər misal göstərilə bilər.
Beləliklə, "cərəyanölçən" termini ümumi olaraq, hər hansı bir cərəyanın intensivliyini ölçən cihazları ifadə edir, lakin kontekstdən asılı olaraq elektrik və ya su cərəyanları üçün istifadə oluna bilər. Hər iki halda da bu cihazlar müxtəlif sahələrdə, elmdən sənayeyə, gündəlik həyatdan mühəndisliyə qədər geniş tətbiq olunur.